dergi

NORBERT ELIAS’IN İNSAN BİLİMLERİ KAVRAMI VE BİLGİ SOSYOLOJİSİ 121
sinde ‘çok boyutlu bir bilimler modeli’ gereklidir. Halen eksik olan “...farklı bilim
alanlarında pratikte mevcut farklılıkları teorik olarak temellendirecek ve bunun
ötesinde, bu alanların birbirleriyle olan ilişkilerini de açıklayabilecek bir bilimler
modelidir (Elias, 1983b: 212).
İnsan bilimleri kavramı
Elias’ın yukarıdaki evrim modeli çerçevesinde, insan bilimleri temeli üzerinde
düşünmeye devam edilecek olursa, insan bilimlerinin konu alanını, insan toplumlarının
oluşturduğu ortaya çıkacaktır.
Nasıl bir organizma sadece atomlardan meydana gelmesine rağmen, onun fonksiyon
ve davranış biçimi, izole edilmiş atomlarının incelenmesiyle istenen ölçüde anlatılamıyorsa
(Bütünün atomları bir ölü organizmada da varolabilir. Bu durumda atomların
sadece düzenleri tahrip olmuştur); insan toplumları da, onu oluşturan bireylerden
meydana gelmesine rağmen, bu toplumların bilimsel olarak araştırılmasında, tek tek
bireylerin birbirlerinden izole edilmiş biçimdeki davranış ve tecrübelerini araştırmak
da yeterli değildir (Elias, 1985b: 274).
Elias’a göre, daha ziyade, fonksiyonel ilişkiye sahip toplum(un) çerçevesinde,
insanları birbirine bağlayan karşılıklı bağımlılık örgüsü, insan bilimlerinin araştırma
alanını teşkil etmektedir. Bu çerçevede, insan bilimlerinin görevleri arasında,
her insan birliğinde, ayrı bir yapıya ve kendine özgü bir yasallığa sahip olan
insanlar arası ilişkileri inceleme; tarihsel gelişme düzeni içerisinde insan toplumlarının
iradelerinde ve dolayısıyla insanlığın gelişiminde uzun vadeli-yapıya
sahip süreçlerin teorisini oluşturma imkânlarını araştırma gibi görevler bulunmaktadır.
Yazının başlarında da belirtildiği gibi, Elias insan psişiğinin, bireysel
toplumların ve onların tarihlerinin yapılarını, birbirlerinden ayrılamayacak bütünlükler
ve sadece birbirleriyle bağlantılı bir biçimde birlikte araştırılabilen fenomenler
olarak algılamaktadır. Çeşitli ayrı disiplinler, insanlığın gelişiminin
farklı düzlemlerini, daha doğrusu bu gelişme sürecinin mekânsal ya da zamansal
olarak sınırlandırılmış parçalarını esaslı bir şekilde incelemektedirler. Elias’a
göre, insan bilimlerinin, bütüncül bir merkezî teori, bir başka deyişle, ayrı disiplinlerin
perspektiflerinin âdeta birbirine örüldüğü karmaşık bir model geliştirmesi
gerekmektedir. Böyle bir model veya teorideki spesifik sentezlerin sonuçları,
ampirik-teorik araştırmalarla çürütülebilmeli veya güçlendirilebilmelidir.
Elias’ın araştırma programında üç ana bölüm ayırdedilebilir. Bunların ayrı
yönlerini, insan bilimleri sistemi içerisinde farklı disiplinler ele almaktadır. Elias’ın
medenileşme sürecinin sosyo ve psikogenetik araştırması, bu tür incelemelere
örnek olarak gösterilebilir. Bu araştırmada, her bireysel medenileşme
süreci (psikanaliz, gelişim ve sosyal psikolojinin alanlarına), belli (spesifik) bir
toplumun sosyogenetik açıdan devletleşme ve medenileşme süreçlerinin (tarih,