dergi

HAKKARİ’DE ORAMARÎ ÖRNEĞİ 173
Said’in tam kasdettiği şekilde Oryantalist sayılmasa da, Türkiye’deki entelektüel
kesimle paylaştığı birikim, Kürtleri onların yaşadıkları çevredeki gibi “vahşi” ve
“anlaşılmaz” doğalarıyla ve bu doğanın coğrafî ve fizikî doğayla örtüşmesiyle
betimler. 1 Kürtlerin “vahşi” tabiatları aslında tanınmış Oryantalist yazar Karl
May’dan bile önce söz konusu olmuştur (bkz. May, 1951). Örneğin Evliya Çelebi
Hakkari aşiretlerinin adetlerinden “vahşi ve acaip” diye söz eder. 2 Bu aşiretlerin
“vahşi” olduğu kadar “savaşçı” karakterleri ve özellikle Oramarî aşiretinde görüldüğü
halleri bir Rus diplomatı olarak İran’da Urmiye ve çevresini gezen ve
sonradan Kürtler hakkında epey bilimsel yayınları olan Basil Nikitine tarafından
da ele alınmıştır. Nikitine Birinci Dünya Savaşı sırasında Oramar bölgesini
gezmiş olup, yöreyi şöyle anlatır:
Ulaşılmaz doruklar, yarlar, kapanlar, uçurumlar, dev kayaların kaosu, karlarla kaplı
yüksek vadiler, derin kanyonlar, Rudbar-ı şin çayının mavi-yeşil rengi, tehlikeli geçitler,
hemen tamamen yolsuz, unutulmuş bir köşe. Bütün bunları gördükten sonra ancak
yörenin insanını anlamak mümkün olur. Vahşi ve kaba, hoyrat ve cesur, çevrelerindeki
doğaya benziyorlar (Nikitine ve Soane, 1923-25: 69-70).
Dışardan yapılmış bu imaj bugün içte de kabullenilmiş bir imaj olmuştur.
Örneğin Hakkarili yazar Muhsin Kızılkaya yöredeki yaşlılardan derlediği Oramarî
aşiretinin lideri Suto’nun hikâyesini Eski Zaman Eşkiyaları kitabında şöyle
anlatmaktadır:
Oremar’da bir yazılmaz tarih yaşanmış. Cümle aşiretlerin tepişme alanı. Çok kanlar
dökülmüş, çok yiğitler toprağı öpmüş. Bir yiğit üretme çiftliği.. Bir acımasızlık diyarı.
Bir başkaldırı yurdu.. (..) Oremar... -ki orada can gitmede, ölüm göz sıyırtmada- her
yan dağlardan ibaret. Dağlar, dağlar; bir de aşiret, ağa, bey ve cümle sıfat tepişmede,
güçlülük kavgasında (Kızılkaya, 1991: 17).
Şimdi başka bir mekâna ve zamana geçelim. Gelişmiş sanayi ülkesi Almanya’nın
eskimiş sanayisinin izlerini taşıyan Ruhr bölgesinin küçük bir şehrindeyiz.
İşçilerin ve emeklilerin oturduğu küçük eski gri evlerin arasında yenicene
bir apartman bloğunda karısı ve altı çocuğu ile Oramarî aşiretinin ellisine merdiven
dayamış aşiret lideri yaşamakta. Kendisi siyasî mülteci ve sürgünde Kürt
politikacısı. Kürt politikasının gerekleri uyarınca sık seyahetlere çıkmakta ve
toplantılarını ve görüşmelerini gereğinde cep telefonuyla belirlemekte. Nitekim
ben de kendisine önce cep telefonuyla ulaştım ve ilk görüşme için randevu al-
1 “Vahşi” Doğu’ya (yani Kürtler’e) bu romantik ve popüler yaklaşım son zamanlarda çok tutunan
Eşkiya filminde de görülmekte. Yıldırım Türker film hakkında Radikal gazetesinin Pazar ekinde
yazdığı bir yazısında yapımcılar kadar seyircilerin de bu yaklaşımını eleştirerek, Türkiye’nin Doğusu’na,
sanki burası masallar ülkesiymiş, sanki politik içerik ve savaş gibi keskin çatışmalar hiç
olmuyormuş, hiç PKK olgusu yokmuş gibi bakmakla suçlamakta.
2 Evliya, Hakkari’li savaşçıları korkunç görüntülü diye anlattıktan sonra, ayakkabılarının savaşta
kalkan olarak kullanılacak kadar büyük olduğunu da anlatmakta. Bkz. Evliya Çelebi (1976:1226).