dergi

ZAMAN: MODERN VE POSTMODERN 205
yısıyla nostalji, şimdinin aynı zamanda bazı açılardan kusurlu olduğu bir kavrayışa
gereksinir. Tester’e göre aşkın olan tarih ve zaman algılamları, şimdiye ve
günümüze bir tür sığınmayı içerdiğinden postmodernlik tarihsiz bir ortam değildir.
Bu aşkınlık durumu ile modernitenin şeyleştirici etkilerinin üstesinden
gelmeye çalışılmaktadır (Tester, 1993: 78, 151).
Debord’a göre ise, tarih ve hafızanın felce uğramasının, tarihsel zaman temeli
üzerinde kurulu olan tarihin terk edilmesinin mevcut toplumsal örgütlenmesi
olarak gösteri, zamanın yanlış bilincidir. Yani bu tür aşkınlıklar bir anlamda
yanlış bilinçtir (Debord, 1996: 88).
Tarihin metinsel biçim dışında bize açık olmadığı konusunda postmodern
söylem kuramıyla paralellik gösteren Jameson ise, bu düşüncenin daha idealist
çeşitlerine karşıt olarak, tarihin her şeye rağmen bir metin olmadığını “acı veren”
olduğunu vurgulayarak onun somutluğunu vurgulamaktadır (aktaran Best
ve Kellner, 1998: 225) Best ve Kellner, postmodern tarih anlayışının en belirgin
özelliklerinden biri olarak derinlik boyutunu, temel bir gerçekliği ya da yapıyı
ayırt etmenin olanaksızlığına dikkat çekmektedirler (Best ve Kellner, 1998: 328).
Derinliğin silinmesinin tarihi ve deneyimi matlaştırdığını, bu durumun da
postmodern bir şimdide kaybolan öznenin bilincinin sürekliliklerle ve tarihsel
anılarla beslenmemesinin sonucu olduğunu öne sürmektedirler. 7
Postmodern tarih, uzamsal bir boyuta dönüşen ve şimdiki zamanın kavranabildiği
bir tarih anlayışına karşılık gelmesiyle değerlendirilmektedir. Tarih, tıpkı
zaman ve mekân gibi, doğal olarak deneyimlenmesine karşın aslında kültürel
bir yapıntıdır (artefact) Tarih, bu kuramda, amacı ve yönüyle birlikte bize verilmiş
olan değil, bizim tarafımızdan yapılandır (King, 1995:117).
d. Postmodern Mekân Kavrayışı ve Deneyimi
Mekânın kuramlaştırılmasının felsefi dayanaklarına bakıldığında yine Heidegger
ve Bachelard’ın önemli isimler olduğu görülmektedir. Heidegger uzamzaman
ilişkisini ele alırken ise, fizikteki gibi zamanı uzamla birleştirmemektedir.
8 Buna karşılık bizim, uzamı zamansallıkla birleştirdiğimizi söyler (Çüçen,
1997: 75). “Kamu zamanı olarak ölçülen süre uzamla ilişkili olmadığı halde biz
onu uzamla ilişkilendiririz. Zamanı uzamsallaştırmak, önümüzde hazır olarak
şimdilerin sayılmasıdır” (Heidegger’den aktaran Çüçen, 1997: 75).
Bachelard ise, kendi olgusallığı içindeki mekânda değil, imgelemin bütün tikelliği
içinde yaşanılan mekân üzerine çalışır. İmgelemle yakalanan / kavranan
7 Örneğin dijital saat, sadece şimdiyi gösterenler olarak, tarihsel insan paradigmasından tarihsel olmayan
insan paradigmasına yönelimin temsilcileri olarak ele alınabilmektedir (Fraser, 1986: 10).
8 Fizikte zaman, en basit anlamda “hız= yol/ zaman” formülüyle uzamla ilişki içerisindedir. Einstein’ın
genel görecelik kuramında zaman, mekân gibi bir boyut, dördüncü boyuttur. Yani artık
zaman mekânsallaşmıştır (Einstein, tarihsiz).