dergi

TİRELİ KİMLİKLER: TEORİ VE YÖNTEME İLİŞKİN BAZI ARAYIŞLAR 147
Bir bütünleşme ve oluşum süreci olarak tüketim, doğası gereği dönüştürücü
ve inşa edicidir. Tüketim, yeniden bağlamlandırma (recontextualization) araçları
yoluyla tekrar tanımlama sürecine işaret eder. Bu da yaratıcı bir süreçtir
çünkü nesneler, değişen bağlama dayalı olarak tamamen farklı bir nesnenin
göstergesi haline gelirler. Yeniden bağlamlandırma “insanların kendi anlam
dünyalarını oluştururlarken aynı zamanda kendilerini de sosyal varlıklar olarak
kurma biçimlerine” işaret eder (Miller, 1995: 54). Dolayısıyla, tüketim hem öznel
hem de kolektif bir nesnelleştirme ve yeniden nesnelleştirme süreci olarak
tanımlanır (age.: 30). Özdeşleşme için önemli bir sosyal pratik olarak işlev görür.
Öz-inşanın kültürel stratejileri ile tüketim arasında çok yakın bir ilişki vardır.
Tüketim pratikleri özgül bir grubun sosyal stratejilerini içeren daha geniş
bir çerçeveye oturtulmalıdır (Friedman). Örneğin, Almanya’daki döner kebabın
üretim ve tüketimi etrafındaki değişimi anlamak istiyorsak, Alman Türkleri’nin
sosyal konumlanma mücadelelerine ek olarak dönerin çağrışım alanını da dikkate
almalıyız (bkz. Çağlar, 1995).
Ürünler ve tüketimleri aracılığıyla, benliğimize dair algılarımızı, yaşamla aramızdaki
ilişkiyi ve de dolayısıyla ‘öteki’ ile ilişkilerimizi kurgularız. Tüketim, aidiyet
ve dahil olmanın tasarlandığı ve teyit edildiği, gösterenle (signifying) anlatma
pratiğidir (Çağlar, 1995a, 1995c; Miller, 1987; Werbner, 1990). Bu yaklaşımı
doğru sayarsak, bu kimliklerin ve kolektifliklerin değişen tarihsel ve sosyal
özgüllüklerinde meydana gelen oluşum süreçlerini inceleyebiliriz. Bir başka deyişle,
belirli nesne-insan ilişkilerinin birbirlerinden ayrı kültürel grupların üretim
ve yeniden üretimleri süreçlerinde ne ölçüde ortam oluşturabildiklerini incelemek
gerekir. Bu, aynı zamanda bu grupların, özgül söylemler, estetik, ‘etnik’
veya ‘kültürel’ türlerin oluşumunda nasıl bir etkileşime girdiklerini araştırmak
demektir.
Antropologlar ve sosyal etnograflar olarak, sadece kültüre karşı yazmanın değil;
aynı zamanda kültüre karşı araştırma yapmanın da yollarını aramalıyız. Bu
sayede, “ulusal” ve yerel üstü “kültür” ve kimliklerin kendilerinden menkul kolektif
mekânlaştırma ve çok-kültürlülüğün resmî beyanlarının ardında saklı;
ama kültür ve kimliklere içkin olan akışkan, değişen ve müzakere edilen boyutlarını
keşfedebiliriz.
İngilizce’den çeviren SEDA ALTUĞ
KAYNAKÇA
Abu-Lughod, Lila (1993) “Writing against culture”, R.G. Fox (der.) Recapturing Anthropology içinde,
School of American Research Press, Santa Fe.
Appadurai, Arjun (1986) “Introduction: Commodities and the politics of value”, A. Appadurai, Social
Life of Things içinde, Cambridge University Press, Cambridge.