dergi

172
Kürt aşiretleri, aşiret liderleri ve global süreçler:
Hakkari’de Oramarî örneği*
Lale Yalçın-Heckmann**
Ferit Edgü’nün bir hikâyesi üzerine kurulmuş olan Hakkari’de Bir Mevsim filminde
şöyle bir sahne vardır: entelektüel ve şehir kökenli (Genco Erkal tarafından
oynanan) bir köy öğretmeni (kısa bir müddet evvel vefat eden Erkan Yücel
tarafından oynanan) kaçakçıyla beraber bir evin damında çömelmiş konuşmaktalar.
Evin damından Anitos köyünü çevreleyen muhteşem dağ panaroması görünmektedir.
Kürt kaçakçı köyün “yabancısı”nı temsil etmektedir, hikâyenin de
“diğeri”dir; sözü karmaşık ve gizem doludur. Bu havasıyla sanki “yaban”daki öğretmenin
“yabancılığı”nı kişilendirmektedir. Bir süre sessiz dururlar, bu sessizlik
gizemli ve yumuşak sesli kaçakçı tarafından bozulur. Öğretmene, çok uzaklarda,
dağların ötesinde, Oramar’da, bir evi olduğunu anlatır. Öğretmen merakla kaçakçıya
bakar ve sahne gene bu esrarlı havada kapanır: Bu kaçakçının özlemini
çektiği “ötedeki yer” daha dost bir mekân mıdır? “Orada”ki insanlar öğretmenin
kaderi ve bir mevsimlik mekânı olan bu köydeki insanlardan daha mı mutludurlar,
daha mı konuşkandırlar, daha mı refahtadırlar? Bu sorular cevapsız kalır.
Bu sahne kanımca Kürt topraklarını ve insanlarını sarmalayan Oryantalist
yaklaşımın romantik egzotizmini güzel tiplemektedir. Yazar Ferit Edgü, Edward
(*) Bu makale G. Paleczek-Rasuly ve P. Stirling tarafından yayına hazırlanan Social Processes in the
History of the Turkish Republic (University of Kent Press, İngiltere) için yazılmış olup, Türkçe çevirisinde
bazı eklemeler ve değişiklikler yapılmıştır. Makalenin ilk halini okuyan, detaylı yorum
ve önerileri için rahmetli Paul Stirling’e teşekkür borçluyum. Oramarî aşireti beni misafir edip,
yaşamlarına “burnumu sokmama” tahammül ederek bu çalışmayı mümkün kıldı. Aynı şekilde
aşiret lideri de hem benle görüşlerini paylaştı, defalarca ağırladı, yazının içeriği üzerinde eleştirileriyle,
eksik ve yanlış yorumları düzeltmemde ve haritayı tasarlamamda yardımcı oldu. Burada
hepsine içten teşekkürlerimi iletmek istiyorum. Haliyle yorum ve olayları aktarmadaki olabilecek
hatalardan son kertede kendim sorumluyum.
(**)Max Planck Enstitüsü, Nürnberg.
TOPLUM VE B‹L‹M 84, BAHAR 2000