dergi

TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN İLK YILLARINDA EVİŞİNİN RASYONELLEŞMESİ 65
lirlenebilirdi. Christine Frederick şöyle diyor: “Evdeki tüm çalışma yüzeylerinde
kollardaki zorlanmayı en aza indirecek en iyi tek bir yükseklik vardır” (Frederick,
1913: 26). Başka bir deyişle, her kadının kendi boyuna uygun olan “münasip”
bir yükseklik belirlenebilirdi. 20
Bu “hareket çalışması” tekniğinin en iyi uygulanabileceği yerlerden birisi
mutfak lavabosu idi. Cumhuriyetin ilk yıllarında çıkan popüler dergi, Muhit
1.57 cm boyundaki kadınlar için “münasip” lavabo yüksekliğini yerden 88 cm
olarak belirlemişti. 21 Bu aile dergisinde yayınlanmış “Bulaşıkların Yıkanması”
ile ilgili makale, çalışma yüzeylerinin “münasip” şekilde ayarlanmasıyla ev işlerinin
“angaryalığının” epeyce azaltılabileceğini söylüyordu.
Muhit dergisi Ladies Home Journal, Good Housekeeping, Child Life ve Woman’s
Home Companion gibi Amerikan dergilerinden çeviriler yapıyor, ya da
bazı makaleleri Türkiye’ye uyarlıyordu. 22 Muhit’in alıntı yaptığı bu dergiler
Christine Frederick ve diğer Amerikalı ev ekonomistlerinin makalelerinin yayınlandığı
dergilerdi. 23 Aslında, Frederick The New Housekeeping: Efficiency
Studies in Home Managemet başlıklı çalışmasını ilk kez 1912 güzünde Ladies
Home Journal’de dizi halinde yayınladı (Giedion: 520-21).
Kız Enstitülerinin ders kitapları bulaşık yıkama meselesine epey yer ayırıyorlardı.
“Bulaşıkları nasıl yıkamalıyız?” başlıklı bir bölümde Süheyla Altunç geleceğin
ev kadınlarına yıkamaya başlamadan önce bulaşıklarını iki ana kategoriye
ayırmalarını tavsiye ediyordu: “ağza götürülen kaplar (örneğin, fincanlar,
bardaklar, çatallar ve kaşıklar gibi) ve “diğer kaplar” (bıçaklar, çorba ve tatlı kaseleri,
büyük tabaklar, tavalar, kaplar vb). Altunç bu sınıflamanın bulaşık yıkamayı
kolaylaştıracağını belirtiyordu (Altunç, 1936: 61). Bulaşıkları sınıflara ayırdıktan
sonra Altunç gümüşlerin yıkanmasına dair genel bilgiler vermeye başlar:
Cinsi ne olursa olsun evvela kabın dış ve içindeki büyük kirler, bir gazete kâğıdı veya
bir kaba kâğıtla alınır. Sonra, karbonatlı sıcak sabunlu su ile yıkanır ve çalkalandıktan
sonra iyice kurulanarak kendilerine mahsus hususi toz veya mayilerle parlatılır (age.).
Bu genel bilgiler Frederick’in “standart bulaşık yıkama tatbikatına” çok benzemektedir.
Frederick bulaşık yıkamayı adım adım anlatıyordu:
Tüm süreci dikkatlice üç işleme ayırdım: kazıma ve yığma, yıkama, kurulama ve serme...
(Frederick, 1913: 28-29).
20 Bkz. Frederick (1913), 26-7 içerisinde farklı boylardaki kadınlara uygun lavabo yüksekliğini belirten
çizelge.
21 Bkz. 1929 “Bulaşık Yıkamak”, Muhit, 14, Kanunuevvel, s. 1114.
22 Editörlerin, bu Amerikan kadın dergilerine teşekkürlerinin yer aldığı Muhit’in (1929-1930) arka
sayfalarına bakınız.
23 Bkz. Giedion, Mechanization, 520-1’deki alıntılar.