dergi

70
YAEL NAVARO-YAŞIN
Kafası ve duygusu olgunlaştırılmış Türk kadını yirminci asırda elbette bütün başka hususlarda
olduğu gibi kıyafetçe de garb kadınından başka türlü olamaz; fakat güzel bir
elbiseyi bir sanat olarak saymama izin veriyorsanız düşüncemi hemen söyliyeyim ki
öteki sanat kollarında olduğu gibi dikim işlerinde de bu garplilik, tekniğe münhasır
kalmalı ve güzel elbisenin umumi havasında Türk milli ruhunun ve milli zevkinin güzel
buluşları kendisini göstermelidir (Sevengil, 1943).
Kız Enstitülerinin sipariş atölyelerinde, eski Türk nakış motifleriyle donatılmış
açık yakalı gece kıyafetleri dikildi. Milli zevkin bu giysilerde somutlaştığı
varsayılıyordu. Devlet yetkililerinin eşleri Atatürk’ün Cumhuriyet Halk Partisi
(CHP) tarafından ülkenin her tarafında düzenlenen Cumhuriyet balolarında bu
gece kıyafetlerini giydiler. 30 Kişisel banyo kullanımının hamama gitmeyi azalttığı
şehirlerde öğrenciler eski peştemalları plaj takımı olarak yeniden dizayn ettiler.
31 Moda eleştirmenleri bu “özgün” Türk giysisinin “modernleştirilmesinden”
övgüyle sözettiler. 32 Devlet desteği altındaki enstitülerde hazırlanan giysiler, giyimde
yeni “milli zevkin” temsilcisi oldular.
Sonuç
Yaşlı bir Türk kadını olan Emine Hanım, ev ekonomisi derslerinden sonra eve
döndüğünde annesi ile ev bakımı üzerine yaptıkları tartışmalarını aktarıyor.
“Bizim gençliğimizde kâğıt peçeteler yoktu” diye başlıyor:
Kâğıt peçeteleri ilk okulda kullandık. Bir gün okuldan eve gelirken, anneme de bir kâğıt
peçete getirdim. Daha önceleri kumaş peçeteler kullanıyorduk-yani masa örtüsüyle
uyum içinde olanlar. Anneme ‘anne, masayı böyle donatmalısın, öyle değil’ dedim.
Ona peçeteyi verdim ve ‘salata tabağını yemek tabağımızın yanına koymalısın’ dedim.
Okuldan eve geldiğimde, anneme benim ev ekonomisi derslerinde öğrendiğim şekliyle
ev bakımı hakkında dersler verirdim. Bana karşılık verir ve ‘Kızım, daha çok çocuksun.
Ben beş tane çocuk büyüttüm ve ne yaptığımı biliyorum” derdi. Ama –kızmazdı.
Evet, beni yetiştirmişti, ama ben onun küçük hocasıydım.
Doğru ev bakımı üzerine süren bu kuşaklararası çekişmeler ve pazarlıklar
Cumhuriyetin ilk yıllarındaki şehirli orta sınıf aileleri içerisinde epey yaygındı.
Türk kızlarına, “bilimsel olmadıkları”, “düzensiz” ve “geleneksel” oldukları sebebiyle
annelerinin yöntemlerini aşağılamaları öğretildiği sürece, kızlar anneleriyle
ev işlerini yapmanın “modern” yöntemleri konusunda gündelik tartışmalara
giriştiler. Emine Hanım örneğinde olduğu gibi kızlarının kendi haklılıklarına
dair kararlı tutumları karşısında birçok anne geri çekildi.
30 Bkz. Kadın-Ev (1944) içindeki makaleler.
31 Ediz, Hasan Ali (1943) “Kadın-Ev Kız Sanat Enstitülerimizin Kadın ve Moda Mecmuası”, Son
Posta, Kasım 24. Daha sonra yeniden yayınlandı: (1944) Kadın-Ev Ankara Kız Sanat Enstitüsü
Sergisi, 2, İstanbul.
32 Bkz. Kadın-Ev (1944) içindeki makaleler.