Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
HAKKARİ’DE ORAMARÎ ÖRNEĞİ 175<br />
Bu yazının çerçevesi “Cevdet” diye adlandırdığım Oramarî aşiret lideriyle 3 ilk<br />
olarak 1996’da yaptığım görüşmeye ve bu yılın başında yeniden yönelttiğim sorulara<br />
verdiği cevaplara dayalıdır. Daha önceki yazılarımda (bkz. Yalçın-Heckmann,<br />
1990, 1991) Oramarî ve diğer aşiretleri ilgilendiren yerel politikaları ve<br />
politik süreçleri daha ziyade “normal aşiretli”lerin, yani tabandan kişilerin bakış<br />
açısından ele almıştım. Bu sefer politik süreçlere yukardan aşağıya bakmaya<br />
çalışacağım. Böylece daha evvel ileri sürdüğüm tezlerin geçerliliğini de sınamak<br />
ve yeniden düşünmek imkânı bulacağıma inanıyorum. Bir diğer amaç da, liderler<br />
ve taraftarları konularına eğilmek. Daha da özelinde, irdelemek istediğim sorun<br />
şöyle: aşiret içi ilişkiler tepeden bakıldığında da mı aynı özellikleri göstermekte?<br />
Burada kısa bir parantez açıp, aşiret liderliği konusuna kısaca bir giriş yapmak<br />
istiyorum. Aşiret liderinin aşireti temsil etme niteliği özellikle diğer aşiret<br />
ya da aşirete benzer diğer sosyal ve siyasal birimlere karşı geçerli, örneğin diğer<br />
aşiretlere, aşiret konfederasyonlarına ya da devlet yapılarına karşı. Hakkari bağlamında<br />
aşiret liderleri, genellikle aşiretin kamuoyunu temsil ettiği düşünülen<br />
aşiretin ileri gelenleri tarafından seçilirdi. Liderler verdikleri emirler ve uyguladıkları<br />
dışlama politikalarıyla yönetirler, ve bu yönetimin meşrûluğu liderin<br />
otoritesi kabul edildiği ve/veya otorite zorbalıkla kabul ettirildiği müddetçe sürerdi.<br />
Liderler ve taraftarları arasındaki otorite ve güç ilişkilerinin Hakkari tarihinde<br />
nasıl bir değişim süreci geçirdiğini aşağıda tartışacağım. 4<br />
Burada değinmek istediğim noktalar öncelikle toplumsal ve kolektif hareketin<br />
ne gibi halleri olduğuyla ilgili olup, Hakkari örneğinde ele alınmaktadırlar: -<br />
Önceden (burada ele aldığım dönem geç Osmanlı dönemidir) ne gibi kolektif<br />
hareket çeşitleri vardı, ve şimdi neler var? - Bu hareket tipleri nasıl değiştiler? -<br />
Aşiret liderliği nasıl değişti? - Aşiret liderliği ve taraftarları arasındaki kontrol ve<br />
direnme ilişkileri nasıl değişti?<br />
I. Yörenin, isimlerin ve aşiretlerin tarihi<br />
Önce Oramarî aşiretinin yerleşim bölgesini ve aşiret isminin kökenini ele almak<br />
istiyorum. Böylece aşiret isimleriyle, yöresel isimler arasındaki bağlantıyı irdeleyebiliriz,<br />
ve bu isimlerin nasıl değiştiğini açıklamaya çalışabiliriz.<br />
İslam Ansiklopedisi’nin 1936’da yayınlanan baskısındaki “Oramar” makalesini<br />
yazan Nikitine’e göre Oramar eski bir Nasturi yerleşimiydi (bkz. Nikitine). Bu<br />
makalede şunları aktarır Nikitine: “Türkiye’nin idarî coğrafyası Uramar kazası-<br />
3 Aslında kendisi tanınan bir kişi, ve takma ad kullanmak gereksiz diye düşünülebilir. Ancak bu ismi<br />
kullanarak kendisine anonimleşme ve kişiliğini koruma şansını biraz olsun verebilmeyi istedim.<br />
4 Aşiret liderleri, taraftarları ve politikaları üzerinde daha geniş bilgi için, bkz. van Bruinessen<br />
(1992).
Change language