dergi

48
ARUS YUMUL
hakim olduğu popüler kültürün damıtılmış şeklidir. Bu kültür, ciddi, korkmuş ve
korkutucu olan, hiç gülmeyen, gülmekten nefret eden, renksiz, yavan resmî kültürle
taban tabana zıttır. Karnaval, değişim ve evrime karşı dogmatik ve düşmanca
bir tavır takınan ve verili düzeni mutlaklaştırmaya çalışan resmî kültürün ciddiyetine
meydan okur (1984: 160). Bu yüzden özgürleştiricidir. Karnaval diyalog
ve katılımı yüceltir. İnsanları özgürleştirip, biraraya getirir, onları müşterek yaşama
iştirak etmeye teşvik eder ( Jung, 1998: 105). Karnavalın en önemli özelliği tutarsızlıktır.
Toplumsal düzeni tersine çevirir. Kral rolündeki kişiye taç takılıp daha
sonra çıkartılması, sembolik de olsa, kralın gücüne meydan okumaktır. Orada
herkes eşittir: Karnaval ‘kutsal ile kutsal olmayanı, yüksek ile alçağı, tinsel ile cismaniyi
harmanlayarak’ (Bakhtin, 1984: 285-6) mevcut hiyerarşik ilişkileri yıkar.
Bu karşıt kutuplar arasındaki mesafeyi daraltmaya çalışarak kişiler arası ilişkilerin
şeklini dönüştürmeye çalışır. Yüksek ve halk kültürlerini yeni baştan tanımlar,
ve insan bedenin doğayla bağını yeniden kurar (Bakhtin, 1984: 123). Alçalma,
adileşme, beden ve -tuvalet ihtiyacını giderme, çiftleşme de dahil olmak üzerebedenin
tüm işlevleri tutarsızlıkla bezenmiş karnaval deneyiminin unsurlarıdır.
Bu tutarsızlığın bir parçası olan beden ‘kapalı’ veya mahrem değildir. Aleni ve
dünyaya açık bir bedendir. Özerk ve bireyselleşmiş modern bedenin aksine kolektif
bir varlıktır. Karnaval bu çarpıcı özellikleriyle zihin/beden, tin/madde, özne/nesne,
ben/öteki karşıtlığını reddeder. Karnaval diyalojik bir paradigma ile
bu bölünmelerin üstesinden gelmeye çalışır.
Diyalog tek taraflı konuşma değildir. Konuşan ile konuşulanın karşılıklı etkileşimi
söz konusudur. Diyaloğu oluşturan esas unsur ‘cevap’tır. Diyalojik iletişimde
öncelik; etkin bir ‘karşılıklı anlamanın zeminini hazırlayan’ cevaba aittir.
Cevapsız bir konuşma diyalog değildir, ancak monolog olabilir. Anlama ve cevap
diyalektik bir iç içe geçişle birbirini biçimlendirir; biri olmadan öteki olamaz’
(Jung, 1998:101). Bakhtin’in ‘cevap’ unsurunu ön plana çıkaran diyalojiklik
ilkesi ‘Öteki’ne karşı sorumluluğu da içermektedir. Bu yönüyle kişiye ‘Öteki’ne
karşı sorumluluğunu hatırlatan ve onu birlikte var olmaya çağıran Levinas’ın
‘yüz’ kavramını çağrıştırmaktadır.
Bugün Türkiye’de popüler kültürün egemenliğine karşı çıkış, bir anlamda
yaygınlaşan tutarsız, sınır ve ‘had’ tanımayan, her türlü hiyerarşiyi altüst eden,
farklılıkları ön plana çıkaran yönüyle, kamu sahasını homojen olarak algılayan
resmî görüşe meydan okuyan ‘karnaval tarzı’ yaşama karşı çıkıştır. Söylem düzleminde
birbirlerini tamamen dışlayan, konuşmakla yetinip cevabı duymayan
‘sabit’ duruşlar, gündelik yaşam düzleminde çeşitli şekillerde birbirlerine eklemlenmekte,
bu da ‘saf’lık iddia ve özlemlerine meydan okumaktadır. Karnaval
tarzı yaşama yönelik tutumda bir aşk/nefret ilişkisi gözlenmekte; bu ilişkideki
‘aşk’a medenileşmiş bedenin gerilimli yaşamından kaçış dürtüsü yol açmaktadır,
ne de olsa karnaval, ‘bedene hak ve dürtülerini iade eder’ ‘bastırılmış
arzularımızı tatmin etmemizi sağlar’ (Jung, 1998: 104).