dergi

64
YAEL NAVARO-YAŞIN
cuklarının tuvaletini yapar, bilahare pencereleri acar, odaları havalandırır. . . .
Yataklar havalanmakta iken kahvaltıyı hazırlar” (age.: 62-63).
Kız enstitüsü yıllıklarında üç tane vakit cetveli vardı. İzmir Cumhuriyet Kız
Lisesi Yıllığı (1935-6), mezun olan öğrencileri için günlük, haftalık, aylık çalışma
planları öneriyordu. Saat 6.00, kalkmak için uygun olan vakitti. Ev kadını kalktıktan
sonra yatak odalarını havalandırmalı, biraz egzersiz yapmalı ve giyinmeliydi.
6:40’ta çocuklar uyandırılmalı ve kahvaltı hazırlanmalıydı. Çocuklar saat
7:20’de okula gönderilecekti. Bebek de saat 7:40’ta yıkanacak, giydirilecek ve
emzirilecekti. Saat sekizden dokuza kadar odalar temizlenecek, elbiseler fırçalanacaktı.
Saat dokuz-on arası çamaşır zamanıydı, sonra da alışverişe gidilecekti.
Günün diğer işleri aynen bu şekilde dakika dakika programlanmıştı. Yorgunluğun
üstesinden gelmek için gerekli olan istirahat vakitleri de belirtilmişti. Haftalık
ve aylık işler için de benzeri bir zaman ve sorumluluk çizelgesi çıkartılmıştı.
Örneğin çamaşır iki haftada bir Salı günleri sabah 9:30’dan öğleden sonra dörde
kadar sürecekti. Ütü de iki haftada bir Çarşamba günleri öğleden sonra 2.30-
6.30 arası yapılacaktı. 19 Artık Türk kadınlarının işlerini rasgele yapmaları istenmiyordu.
İşlerin sırası kendi kişisel tercihlerine göre olmayacaktı. Her işin “münasip”
bir zamanı vardı. Ev kadını işlerini artık belirlenmiş zaman tarifesine uygun
bir şekilde yapıyordu.
Nimet Hanım bana “anneme çok şeyler öğrettim” diyor.
...Örneğin kıyafetleri ütülediğimiz zamanlarda. İlk olarak ne ütülenmelidir? En zor
olan parçalar ilk başta ütülenmeli, sona ise kolaylar bırakılmalıdır çünkü sonlara doğru
yorulursunuz. Bir gömlek, bir erkek gömleği mesela. Annem ütülemeye yakadan
başlardı, bense kollardan. Ama bunun uygun bir usulü vardır: önce önkısmı, sonra arkası,
iki yanı, kolları ve en sonunda yakası. Bu ayrıntıları bize okulda öğrettiler.
1930’ların Kız enstitülerinde öğrencilik yapmış diğer kızlar gibi Nimet Hanım
da okulda öğrendiklerini eve taşımıştı. Birçok kız annelerinin eski evişi metodlarına
karşı çıkmışlar ve bu, anneler için çoğunlukla can sıkıcı bir durum olmuştu.
Lavabonun yüksekliği
Gilbrethlerin tuğla dizimi üzerine yaptıkları hareket çalışması deneyi Taylorcu
söylemin “verimlilik modeli” haline geldi. Tuğla dizicinin yanına bir masa konması
ve bu masanın işçinin boyuna göre ayarlanmasının, tuğla dizme işini daha
“verimli” hale getirdiği kanıtlandı. Bu “model” Amerikalı ev ekonomistleri tarafından
hemen benimsendi. Eğer endüstriyel çalışma yüzeyleri için “münasip”
bir yükseklik varsa, evdeki çalışma yüzeyleri için de “münasip” bir yükseklik be-
19 Bkz. İzmir Cumhuriyet Kız Enstitüsü Yıllığı (1935-36) içerisindeki zaman çizelgeleri.