dergi

200
ÇİLER DURSUN
ölçüsüdür” (Aristoteles, 1997: 191). Zaman, bir tür sayıdır. Bir sayı olarak Zaman,
An’lardan oluşmaktadır. Sayan olmadığında sayı (yani zaman) diye bir şey de
yoktur: “Yer değiştiren nesne ile devinimdeki ‘önce’yi ve ‘sonra’yı anlıyoruz; ‘önce’
ile ‘sonra’ sayılabilir olduğundan da anın varlığını” (Aristoteles, 1997: 193).
Nesne varolsa bile algılayan olmazsa, zaman yine yoktur. Bu zaman kavramı -algılayanla
ilgili söylenenin dışında- günümüz fiziğinde aşina olunan zaman kavramına
uymaktadır. Fizikte de zaman, devinimle birlikte anlamlıdır. Ve bu zaman
ölçülebilen matematikle ifade edilebilen sayısal bir değerdir. Heidegger, fizikteki
zamanı şöyle anlatır:
Fizikçi zamanla nasıl karşılaşır? Onun zamanı kavrayışı ve belirleyişi, ölçme özelliğini
taşır. Ölçme ne kadarı ve ne zamanı, ne zamandan ne zamana kadarı ifade eder. Zamanı,
saat gösterir. Saat, içinde aynı zamansal ardışıklığın sürekli tekrarlandığı, dışarıdan
gelen bir etkiyle değişmediği varsayılan fiziksel bir sistemdir. Bu tekrarlanma döngüseldir.
Her döngünün süresi aynıdır. Saat, kendini sürekli tekrarlayan, bu tekrarlarda
hep aynı kaldığına güvenilebilecek bir süre sağlar. Bu sürenin uzunluğu seçime bağlıdır.
Saat, zamanı, bir olayın süresinin uzunluğunun saatteki değişmeyen ardışıklıkla
karşılaştırılabilmesi ve dolayısıyla sayısal olarak saptanabilmesi sayesinde ölçer (Heidegger,1997:
29).
Nesnel doğa zamanının fizikteki anlamını görmek için Einstein’den de bir örnek
verilebilir. Einstein, nesnel doğa zamanının mutlaklığına değil göreceliğine
vurgu yapar. Bunu şöylece ifade eder: “Her referans cisminin (koordinat sisteminin)
kendine özgü zamanı vardır. Zamanın ait olduğu referans cismi bize bildirilmediği
takdirde, bir olayın zamanı ifadesinin hiçbir anlamı yoktur” (Einstein,
tarihsiz: 31).
Öznel insani zaman ise en iyi ifadesini Heidegger’de bulur. O, insan varlığı
anlamına gelen Dasein’ın zaman olduğunu söyler. Heidegger, Dasein’ın hem
zaman olduğunu, zamanın da geçici olduğunu söyler. Dasein ve zaman arasındaki
ilişkiyi şöyle anlatır: “Dasein, kendi geçmişidir. Bu geçmişe doğru ilerlemesi
içindeki olanağıdır. Bu ilerleme içinde ben otantik zamanım, zamana sahibim.
Zaman her durumda benim olduğuna göre, birçok zaman vardır. Zamanın
kendisi anlamsızdır; zaman geçicidir” (Heidegger, 1997: 40).
Heidegger, yukarıdaki alıntıda verildiği gibi fizikçinin anladığı zamana karşıdır.
Aslında bu karşı oluşu onun, zamanı Dasein’da yani öznel olarak görmesinden
kaynaklanır. Fizikçinin anladığı saatle ölçülen zamana bir sayım gözüyle
bakar ve bu onun terimiyle “kamu zamanıdır”. Kamu zamanı da temelini, Dasein’ın
ait olduğu zamandan alır (Heidegger’den aktaran Çüçen, 1997: 76). Yine
Heidegger zamanın geçmiş, gelecek, şimdisinde şimdiye vurgu yapar. Bunu da
şu şekilde ifade eder: “Daha önceki, o zamandır ve şu-ana ait değildir. Evvelki,
olmuş bitmiştir. Sonraki, yani o zaman ve daha önceki, şimdi’ye referansla anlaşılabilir.
Bu nedenle şimdi önemlidir. Çünkü Dasein kendini “şimdi”de ifade