dergi

259
naksız hale geldikçe, daha da körce bağlanabilmektedir. Kısacası, “Aşağıya düşme
eğiliminin gücü, bunu durdurmak için kullanılan araçların aşırı kabalığına
yansır... Sırtlarının duvara dayanmış olması, medeniyetin sıkı savunucularını
onun en büyük tahripçileri yapar. Kolayca barbar olurlar” (Elias, 1990a: 464).
Osmanlıların Cihan Harbi öncesi ve sırasındaki haleti ruhiyelerinin bu olduğunu
düşünüyorum. Bu nedenle, Ermeni Soykırımı kararının, Çanakkale savaşları
sırasında, “ölümle yaşam” arasında gidilip gelindiği günlerde verilmiş olmasının
bir tesadüf olmadığını düşünüyorum. İçine düşülen “umutsuz durum”
olağanüstü merhametsiz, etkili eylemlere bel bağlamayı doğurmuştu.
Özetle, Türk Ulusal Kimliği de, Almanlarda olduğu gibi, uzun bir dönem boyunca
yenilgiler ve onu takip eden iktidar kayıpları ile damgalanmıştı. Büyük bir
zaman dilimini kapsayan bu süreç birikerek ulusal kimliği etkilemiş, kırılmış bir
ulusal onur, kendisinden emin olamayan bir ulusal kimlik üretmişti. Büyük geçmişin
hayalini geleceği hedef olarak taşıyan, geçmişe dönük bir ulusal ideal ortaya
çıkmıştı. Bu durum son derece özel habis davranış ve inanç eğilimlerinin doğmasını
kolaylaştırmıştı (Elias, 1990a: 427). Bu idealin gerçekleşmesi yenilgilerle imkansız
hale geldiğinde ise, en barbar yöntemlere başvurulmaktan kaçınılmamıştı.
Buradan çıkacak sonuç şudur ki, geçmişte büyük yıkımlara yol açan bu haleti
ruhiyenin, benzeri koşullarda, gelecekte de aynı sonuçlara yol açmamasının
önünde hiçbir neden yoktur. Elias, “zamanımızda meydana gelen birçok olay,
nasyonal sosyalizmin bize, bugünkü toplumların koşullarını ve başka yerlerde
de görülebilecek 20. yüzyıl düşünce ve davranışlarındaki eğilimleri belki de en
bariz bir biçimde ortaya çıkardığını göstermektedir” (Elias, 1990a: 395) derken
bu gerçeğin altını çiziyordu. Bu nedenle, Nazi eylemlerinin bir daha aynı biçim
ve boyutta tekrar etmeyeceği olgusunun arkasına sığınıp, gönül rahatlatmak yerine,
bu tür kitlesel katliamları ortaya çıkaran toplumsal koşulları analiz etmek
çok daha doğrudur. Çünkü, der Elias, “özel olarak inşa edilen toplama kampları,
aç bırakma, gaz odalarında öldürme ya da kurşuna dizme gibi yöntemlerle, bütün
bir halk grubunun son derece organize ve planlı bir bilimsel imha hareketine
tabi tutulması, bilimsel yöntemlerle sürdürülen kitlesel savaşlar gibi, teknikleşen
kitle topluluklarının gündeminden tamamen çıkmış değildir” (Elias, 1990a: 395).
Günümüzde, Ruanda, Bosna-Hersek, Kosova, Çeçenistan’da yaşananların ışığında
bu tespitlere herhangi bir ek yapmak gereksizdir diye düşünüyorum.
KAYNAKÇA
Adorno, Theodor W. (1977a) “Was bedeutet: Aufarbeitung der Vergangenheit”, Gesammelte Schriften,
Cilt.10.2, Frankfurt/a.M.
Adorno, Theodor W. (1977b) “Erziehung nach Ausschwitz”, Gesammelte Schriften, Cilt 10.2, Frankfurt/a.M.