dergi

HAKKARİ’DE ORAMARÎ ÖRNEĞİ 183
insanlarla ilişkilerinde zorbalığa değil karşılıklı saygı ve sevgiye dayalı bir otorite
sistemi kurmuş idi; eğitime ve modernizasyona önem veriyordu; ve Türkçe öğrenip,
okuma yazmayı öğrenmişti. 19 Bu özelliklerin Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk
yıllarında liderlik sıfatı için yeterli ve gerekli nitelikler oldukları böylece gözlenebilir.
Aşiretli halk aşiret lideri olan babası Şükrü Ağa’ya onları temsil etme yeteneği
ve kişiliği nedeniyle saygı gösterirlermiş. Zamanını ve zenginliğini misafirperverlik
kurallarınca insanlarla paylaşmak zorunda olup, hayat seviyesini
çalışmadan sürdürmesi beklenmekteymiş; 20 bir de bölgedeki kadastro çalışmalarından
ilk yararlananlardan olmuş kendisi. Bu sayede, kendi kardeşleriyle beraber,
sürülen Nasturilere ait bazı köyleri kendi sülalesine özel mülk olarak kayıt
ettirmiş. Zaten aşiret bölgesinde bugüne dek hayli sınırlı kadastro çalışması
yapıldı. Gene diğer aşiret liderleri gibi yöreye gelen memur ve bürokratları ağırlamak
ve bir eşinin köylü, diğerinin de kasabalı olması nedeniyle, hem köyde,
hem de kasabada evi olması Şükrü Ağa’nın özellikleri arasındaymış.
Bu dönemde bir aşiret liderinin taraftarı ya da karşıtı olarak ne gibi toplu
davranma mekanizmaları mevcut idi diye sorulabilir. Şükrü Ağa’nın liderlik dönemi
1979’da vefatına kadar 40 yıldan fazla bir dönem sürmüş. Bu dönemde
aşiret halkının nüfusunun arttığını, yerleşim alanlarının genişlediğini ve iktisadî
birikimin arttığını görmekteyiz. Gene bu dönemde çevredeki kimi diğer aşiret
gruplarıyla bazı silahlı çatışmaya kadar varan anlaşmazlıklar yaşanmış. Bu silahlı
çatışmalar genelde yayla hakları üzerineymiş. Bunların en sonuncusu 1963
yılında sadece Oramarî’nin değil, onların dışında komşu aşiretli grupların da
biraraya gelerek yörede eskiden beri hakim olan aşiretler arası “sağ” ve “sol” kanatlar
ayırımına uyarak safların kurulduğu bir yayla kavgası olmuş. Cevdet’in
görüşüne göre, o zamandan sonraki anlaşmazlıklar genelde önemsiz sayılabilir.
Buna neden, bir ihtimalle başka bir aşiret grubuna silahlı meydan okumanın
riskinin ve tutarının yükselmesinin caydırıcı bir faktör olmasıdır.
1960’lı yılların ortalarından itibaren Yüksekova bölgesi yol ve sağlık ocağı gibi
önemli altyapı yatırımlarından yararlanmaya başladı. Bölgeye yapılan bu altyapısal
ve idari yayılmalar ve merkezî devletin bölgeye girmesi aşiret halkının sosyal
ve fizikî hareketliliğini artırmış görünmekte. Cevdet babasının yönetimde
olduğu döneme “demokratikleşme” dönemi olarak atıfta bulunmakta. Oramarî
aşireti içinde hemen herkes birbirine yakın ya da uzak akraba olduğu için, aşiret
içi çatışmaları tırmandırıp büyük boyutlara ulaştırmak neredeyse imkânsız, di-
19 Şükrü Ağa okuma yazmayı, ilkokul mezunu olup şehir eşrafından bir ailede büyüyen üçüncü
eşinden öğrenmiş.
20 Bu önemli bir ağa özelliği. Cevdet, bir ağanın toprakta çalışarak geçimini sağlayamayacağını,
hayvanlara bakamayacağını, yaşamını sağlamak için “ter dökemeyeceğini” söylemekte. Ağa’nın
zenginliği fizikî güç göstermeden gelmeli ve kazanılmış olmalı. Gilsenan’ın da (1996:17) gösterdiği
gibi, ağaların güç ve statüsü, kendileri çalışarak değil, çalışanları kontrol ve idare ederek elde
ettikleri zenginlikle ölçülmekte.