dergi

174
LALE YALÇIN-HECKMANN
dım. Görüşmemiz sırasında Hakkari’den gelen bir telefonda görüştüğü kişiye,
(aşiretlisi miydi?), silahlı çatışmada ölen gerilla oğlunun cesedini alabilmek için
ne yapması gerektiğini izah ediyordu.
Aşiret lideri geniş evinde her türlü Türkçe ve Kürtçe yayın kanallarını izleme
olanaklarına sahip. Delikanlı oğlu da Kürtçe yayın yapan bir televizyon kanalında
folklöre çıktığını övgüyle anlattı. Hatta bir kere Alman televizyonunda da
çıkmış, ama bu Nevruz gösterilerinde polisin müdahelesi sırasındaymış. Kürtlerin
katliamına Alman polisinin de bu müdaheleyle ortak olduğunu, onun için
polise gösterilen -şiddet kullanarak da olsa- direnmenin anlaşılır olduğunu söylüyordu.
Böylece “vahşi” Kürt imajının son halkası Alman kamuoyu içersinde
üretiliyor ve daire tamamlanıyordu.
Bu örnekler bize ne gösteriyor? Bir bakıma örneklerin çok farklı konulara değindiği
düşünülebilir: özellikle birinci örnek temsil etme sorunlarının, sosyal
gerçeklerin idealleştirilmiş, efsaneleştirilmiş ve aslileştirilmiş (essentialist) betimlemelerine
ait sorunlar diye düşünülebilir. Bir bakıma bu doğrudur da; Kürtler
hakkındaki edebi ve kısmen sosyal bilimsel söylem de ciddi olarak aslileştirilmeden
ve zaman zaman da romantizmden etkilenmiştir. Ne var ki bütün
imajlarda olduğu gibi bu imajın da bir kendine yansıması vardır. Bu aslileştirilme
ve temsil etme talepleri sadece dıştan bakanlara özgü değil; “yerli” temsillerde
de iz bırakmakta ve etkisini göstermekte.
Bu birbiriyle ilgisiz gibi görünen durumların arasında mekânsal, tarihî ve siyasi
devamlılıklar olduğu savındayım. Bu bağlantı kısmen globalleşme süreçleriyle
alâkalı, kısmen de bu yöredeki siyasi gelişmelerle, Türkiye ve Ortadoğu’nun
genelindeki gelişmelerle bağlantılı. Burada ele almak istediğim noktalar,
yukarda verdiğim birbirine tezatlı örneklerle sivriltilerek, bu yörenin aşiret ortamında
görülen devamlılıklar ve değişimi saptama çabalarıyla içiçe. Aşiret ortamındaki
ideolojik değişimleri saptamak, genelde ele almak istediğim bir konu.
Daha da özelinde, şu sorunlara değinmek istemekteyim: aşiret sisteminin içindeki
insanların bağları, bağımlılıkları ve kimlikleri nasıl dışardan bakanların tanım
ve fikirleriyle etkileşmekte; bu etkileşimin aşiretçilik ve aşiret sisteminde ne
gibi sonuçlara yol açtığını ve bunun da ötesinde bu etkileşimlerin diğer ideolojik
sistemlerle de nasıl bir ilişki içinde olup, aşiretlilere ne gibi ideolojik alternatifler
sunduğunu ele almak istiyorum. Burada bir örnek olay temelinde Oramarî
aşiretini incelemekteyim; tabiî ki bu yöntemin de sakıncaları olacaktır, bir aşireti
odak noktası yapmak, onu bir sosyal grupmuş gibi göstermeye, onun aslileştirilmesine
ya da cemaatleştirilmesine yol açabilir. Bu tehlikelerin farkındayım.
Ancak böyle bir odaklaşmayla, geniş çerçevede meydana gelen siyasi ve ideolojik
değişimlerin Oramarî kimliğine sahip olmanın anlamını geçmişte ve günümüzde
nasıl belirlediğini anlamamıza yardımcı olacağını düşünmekte, bu sürecin
bir aşiret bazında incelenmesiyle aşiret sistemi hakkındaki bilgilerimizi genişletme
fırsatı bulacağımıza inanmaktayım.