dergi

➟
➟
İletişi / Değini
Türk ulusal karakterini anlamak ve
Norbert Elias’ın Almanlar Üzerine Çalışmalar’ı
Taner Akçam*
Giriş
Osmanlı-Türk tarihinin en sorunlu taraflarından birisi, son yüzyılı içinde yaşadığı
kırılmalardır. Çokuluslu Osmanlı İmparatorluğundan, Ulusal Türk Devletine
geçiş sürecinin en karakteristik özelliği bu kırılmalardır, dersem abartmış olmam.
Belli bir “tarihsel sürekliliğin” sarsılması anlamına gelen bu durumun yarattığı
en önemli sorulardan birisi, bu süreci yaşayan topluluğun, kendisi hakkındaki
kanaatinin, değer yargısının sarsıntıya uğramasıdır. Topluluk, kendine
yüklediği anlamdan kuşku duymaya başlar. Hele bu kırılmalar, yenilgiler ve iktidar
kayıplarını da içeren büyük travmalar biçiminde yaşanmışsa, bu biçimde
“taciz edilmiş” tarihin ciddi sonuçlarından birisi, kendine güveni olmayan bir
ulusal kimlik ve yaralanmış ulusal onurdur.
“Yaralanmış Ulusal Onur”un sorunlarının neler olabileceği konusuna burada
girmeyeceğim. Ama, Türkiye’de oldukça yaygın olan, bir paranoya haline gelmiş,
etrafımızın bizim mahvımızı istemekten başka işi gücü olmayan düşmanlarla
çevrili olduğu fikrinin; kronik bir kendine güvensizlik ve aşağılık kompleksi
ile büyük bir imparatorluğun torunları olmanın getirdiği böbürlenme ve büyük
bir güç olduğuna inanma arasında gidip gelen dengesiz tavır alışların esas olarak
bu olgudan beslendiğini söylemek mümkündür. Zayıf ve çaresizlik duygusu
ile büyüklük fantezileri arasındaki bu büyük savrulmalar, tıpkı bireylerde olduğu
gibi, ulusların da, karşılaşılan sorunlara, “gerçekçi” temelde çözüm getirmeleri
engeller. Kurgu dünyasının, “fanteziler”in içinde yüzülür. Genel kural olarak
geçmiş, yeniden özlem duyulan ideal gelecek olarak tanımlanır. Bu ideale ulaş-
(*) Hamburg Sosyal Bilimler Enstitüsü.
TOPLUM VE B‹L‹M 84, BAHAR 2000