kruis en korwar - Stichting Papua Erfgoed

Aanvankelijk stonden de zendelingen zelf als onderwijzer in de
school. Sommigen, o.a. zendeling Van Hasselt Jr waren vroeger
in Nederland opgeleid voor onderwijzer. Dit schoolwerk was voor
hen tevens de tijd voor taaistudie, omdat zij, al vertellende en luisterende,
gelegenheid hadden de volkstaal te horen en te spreken.
De vrijmoedige Papoese jeugd bleef niet achter in critiek op de gebruikte
woorden. En taaistudie was nodig. Immers alles ontbrak voor
de scholen: ook een leerplan en een methode. Westerse leesmethodes
werden zo goed en zo kwaad als dat ging overgenomen, maar
de aangeboren talenten in het memoriseren, deden zich toen al gevoelen
en het leesonderwijs ondervond hiervan ook in die tijd de
gevolgen.
Subsidie wel en wee
Zo was dus in de eerste tijd op iedere zendingspost ook een school,
b.v. Mansinam, Kwawe, Anday, Windessi. Aan Windessi is onafscheidelijk
verbonden de naam van de vrouw van Zendeling van
Balen. Zij was onderwijzeres; in Zetten had zij gewerkt onder
moeilijke kinderen; hier op Nieuw-Guinea waren de moeilijkheden
wel minstens zo groot. Maar de school van mevrouw Van Balen
mocht gezien worden en zij had er slag van met de Papoese kinderen
om te gaan. En vele jaren later vertelden ons ouderen, die vroeger
bij haar school gegaan hadden, hoe „Njonja pan Baren" les
gaf en ze konden nog opdreunen, wat zij moesten leren bij het begin
van elke dag. Deze dag is... dag, de... ste dag van de
maand ... de .. .ste maand van het jaar . . .
Zingen en tekenen konden ze op de school van Windessi goed,
maar het rekenen gaf de meeste last.
De latere Beschavingsscholen, opgericht ver van bestaande scholen, gaven ongeveer
hetzelfde beeld. Maar wie er aan denkt, dat de meeste Papoea's niet ons
tien-talligstelsel kennen en dus bijv. bij het vijftallig-stelsel aldus tellen: een,
twee, drie, vier, vijf, vijf-een, vijf-twee, vijf-drie, enz., die zal kunnen begrijpen
waarom rekenen zo moeilijk ging. En dan de fabelachtige wijze van memoriseren.
Op de Normaalleergang te Miei werden sommen eenvoudig uit het hoofd
geleerd. Ook kon daar het volgende gebeuren: het uur „Rekenen" trekt traag
voorbij; velen komen dan ook niet klaar. Maar als de volgende dag de leien
worden ingeleverd, dan zijn alle sommen goed.. . Het blijkt dan dat practisch
iedereen een schrift heeft, waarin de uitgewerkte sommen staan en aangezien
de „Toean" boos is, als er veel sommen fout zijn, is het beter aldus de sommen
goed in te leveren . . .
Na 1907 neemt het aantal scholen sterk toe, zodat er gebrek aan
goeroes kwam. Noodkreten werden gezonden naar Ambon, naar Java
en naar de Sangihe eilanden. En velen, vooral van Ambon, kwamen
naar Nieuw-Guinea om mede te helpen de grote stroom op te
vangen en zouden hier met ere genoemd moeten worden, o.a. Tamtalahitoe,
Jacobs, Jacob Latumahira. Tanamal, en vele anderen. Ontelbaar
zijn de graven van goeroes, njoras (goeroe-vrouwen) en kin-
221