kruis en korwar - Stichting Papua Erfgoed

Daar men hier te maken heeft met een dodende, althans schadende
kracht begrijpen we, dat hier ter dege rekening mee wordt gehouden
in het dagelijks leven.
Halfgoden, de Mon
Verschillende streken van Nieuw Guinea zijn berucht vanwege hun
toverpractijken. In het uiterste Oosten geldt dit van het eiland
Dobu, in het Westen zou men de Radja Ampat moeten noemen.
De angst van de andere stammen geldt vooral datgene wat men met
het woord mon aanduidt. Dit is een nogal omvangrijk begrip.
Het duidt daemon, geest (goede zowel als kwade) aan, terwijl het
tevens de naam is van de toverpriester, (in Wondama inderi genoemd),
de shamaan, maar ook van het beeld, in de vorm van een
monster, wat men van de mon maakt. Men kent mythologische prentenboeken,
waarin honderden van dergelijke afbeeldingen voorkomen.
„Mon" heet ook de offerpaal waaraan men namaak vogels hangt,
en waarlangs de daemon afdaalt, wanneer hij door de toverpriester
wordt opgeroepen. Voorts heet de met rode lapjes omwonden
bamboespeer, het speciale wapen wat de monbezitter op zijn vijanden
afstuurt: Mon.
Men krijgt sterk de indruk, dat men er ook de dodenzielen van een
vreemde stam mee aanduidt, want de eigen dodenzielen noemt men
korwar.
Van een dorp wat uitgestorven is, en men alleen heeft gehoord via
de overlevering, zegt men „kawasa ansi si wai be mon kwar," dat
volk is in mon's veranderd.
Toch moet men mon en dodenziel niet vereenzelvigen. Mon zijn de
daemonen, die heersen over bepaalde gebieden en zijn verbonden
aan de grond, het bos, de zee. De toverpriester leert zijn functie
van een tovenaar. Deze beheerst door zijn kennis een bepaald onderdeel
van het heelal met alle machten, die daarin werkzaam zijn. Er
zijn mon-scholen, waarheen de leerlingen enkele maanden gaan ter
opleiding.
Hier wordt symbolisch voorgesteld, dat men in het rijk van de
bovennatuurlijke machten verkeert waarheen men reist door middel
van een prauw uit louter slangen bestaande. Deze slangendaemon
speelt een belangrijke rol, we komen daar nog op terug. Als middel
om te wichelen gebruiken ze boeken. Zo zag ik de Summa Theologia
van Thomas v. Aquino en een zakagenda van Van Hasselt gebruiken!
Op religieus gebied zijn de mon's de meest gevreesde personen, zij
zijn de bedrijvers van zwarte magie, waarmee wordt aangeduid,
dat ze niet in dienst van de gemeenschap als bemiddelaars optreden,
maar individueel werken. Daar ze ook tegen vergoeding patiënten
genezen, is hun bedrijf niet geheel negatief, en soms is de priester, de
23