kruis en korwar - Stichting Papua Erfgoed

Nieuw-Guinea en de Protestantse kerk
door H. W. Duyvendak f
De Protestantse Kerk van Indonesië, vroeger vaak genoemd ,,de
Indische Kerk," verenigt ongeveer de helft der Indonesische
Christenheid en de Europeanen in Indonesië in één kerkverband.
De oorsprongen hiervan liggen reeds in de Compagnie's tijd, toen
ziekentroosters en predikanten met de schepen meegingen om de
geestelijke verzorging der schepelingen en Compagnie's dienaren
te behartigen. Zij beperkten zich niet tot deze taak, maar slaagden
erin al spoedig kleinere en grotere gemeenten van Indonesiërs in
verschillende delen van de Archipel, voornamelijk Ambon, te
vormen.
Deze kernen groeiden uit, en in de 19e eeuw, toen de machtsuitoefening
van de O. I. Compagnie overgegaan was aan de Nederlandse
Staat, en de zorg voor het geestelijk leven ook aan de Staat
was overgedragen, werden nieuwe gemeenten gevormd door meer
doelbewuste zending, in het bizonder in de Molukken.
De in het begin der 19e eeuw gevormde kerk werd staatskerk, dat
wil zeggen het departement van onderwijs en eredienst benoemde
een kerkbestuur, dat namens het departement alle kerkelijke aangelegenheden
behandelde, terwijl de overheid voor de benodigde
gelden zorgde. Wij mogen dankbaar zijn voor het vele goede dat
in die jaren tot stand is gekomen en voor de toewijding waarmede
de predikanten, van wie verscheidene intensief zendingswerk deden,
hebben gearbeid. Het is in Nederland een veel verbreid misverstand
dat de Indische kerk feitelijk alleen een kerk voor de Nederlanders
en de Indische Nederlanders zou zijn geweest, daarbij onkundig
van het feit dat de meerderheid der leden tot de Indonesische bevolking
behoort, want buiten Java en de andere centra waar vele
Nederlanders woonden, bestaan de gemeenten bijna uitsuitend uit
Indonesiërs. Dit geldt dus vooral voor de Molukse Kerk (met Ambon
als centrum), de Minahassische kerk (voortgekomen uit de zending
van het Nederlands Zendelinggenootschap) en de Timorese kerk
(ontstaan als gevolg van de zending der Protestantse kerk), terwijl
de kerk van Westelijk Indonesië zeer veel Nederlanders omvat,
omdat in dat gedeelte van de Archipel de meeste Nederlanders
gevestigd waren. De Nederlanders behorende tot de Gereformeerde
kerken hebben zich altijd buiten dit kerkverband gehouden.
Maar deze Indische kerk is geen staatskerk gebleven. In de nieu-
266