Download PDF verziju - Sarajevske Sveske

24
viπe povratka. Prihvatiti ritualnu inkantaciju Daneta Zajca znaËi
katapultirati se u drugi svijet, u svijet magiËnih uroka i zakljinjanja,
biblijskog paralelizma i antiËkog autoriteta grËkih dramskih horova.
Pjesnikove sigurno manje poznate rane pjesme, pretoËene u
odsjeËne ritmove harmonike, tog “alpskog”, “narodnog” i “tipiËno
slovenskog” glazbenog instrumenta, koji je ©kof spasio od sudbine
potcijenjene seljaËke zabave, sjajno su uhvatile korak s jezivo prijeteÊim
izricanjem onih pjesnikovih tekstova zbog kojih je prevratniËka
metafora o jeziku od zemlje izbila u svakidaπnji slovenski
govor. Dobro, dobro: priznajem. Pretjerujem. A svakako je istina da
se ta metafora udomaÊila bar meappleu knjiæevno pismenim u πezdesetim
i sedamdesetim godinama. U osamdesetim i devedesetim godinama
simboliËne preference su se promijenile, a egzistencijalistiËki
ulog je ustupio mjesto strukturalistiËkom i psihoanalitiËkom
rjeËniku, æivahnoj neposrednosti grafita i postmodernistiËkoj proizvoljnosti.
Usprkos Ëinjenici da su mnogi u publici joπ brisali slinave
nosove po obdaniπtima kada je 1980. godine Dane Zajc dobio
uglednu jugoslavensku nagradu Goranov vijenac, a dvije godine
kasnije popeo se na peruanski Wayna Picchu, ipak je to bilo veËe
bliske povezanosti izmeappleu πamana i hipnotizirane zajednice.
U poeziji Daneta Zajca meko meso na crnoj plahti noÊi drhti u
smrtnom i istodobno erotiËnom grËu, a ja odgovor publike mogu
opisati samo ovom πupljom frazom: vulkan odobravanja, kakvim
k izlazu obiËno isprate rokerske zvijezde, izbio je usporedo s poπtovanjem
s kakvim gledamo u realiziranog mistika kojeg vanjska forma
brine mnogo manje od unutarnje mudrosti. U toj dvorani, u
ljubljanskom naselju obiljeæenom πarmom stvari koje se raspadaju,
ponovno se pokazalo da je vrhunska poezija u stanju privuÊi neuobiËajen
broj publike koja sluti da mramorne dvorane velikih kulturnih
institucija nisu suviπe primjerne za dogaappleaj magiËnog kontakta
rijeËi i stvari. Kao πto mora biti pesnik “tamo, gdje u tiπini pauci
snuju svoje mreæe; u blizini jaraka, gdje gnjije donji sloj naπih snova”,
kako kaæe nigerijski pisac Ben Okri, u eseju Pjesnici i njihovi
protivnici iz 1992. godine, isto tako mora i njegova rijeË odjekivati
na druπtvenom rubu kako bi nam svojim drugim glasom, glasom
s one strane razuma raskrila strah u onim kutcima srca, u koje se
sami ne usuappleujemo, pa zato trebamo lirskog vodiËa.
Epifanija milosti
Snaæna pjesniËka rijeË, naime, opaæa moguÊnost kontinuiteta
i obnove, bez koje bi bila nepodnoπljivo optereÊena vlastitom