Download PDF verziju - Sarajevske Sveske

272
je stvarno otvorilo oËi kad je rijeË o tome za πta se Amerika bori...
To je evropski grad sa blatnjavim rovovima uokolo i naoruæanim
ljudima koji svakodnevno ubijaju djecu. I to bi trebalo da bude u
redu? ... To nije graappleanski rat, to je MiloπeviÊev zloËin”.
Ali nije pitanje sredstava informiranja najvaænije u razmiπljanjima
prof. Todorove. Na kraju, niko ne sumnja da oni sebi
dozvoljavaju stereotipe i ja sam ubijeappleen da Êe lovaËki pas koji
meappleu novinarima traga za antisrpskim stavovima naÊi viπe od
jednog primjera πto proizlaze iz ispravnosti ove uËenjaËke teze.
(Handke je, na primjer, upratio da su muslimanske ærtve ËeπÊe
prikazane u krupnom planu nego srpske.) Vaænije je neπto drugo.
Ovo se deπava na kraju dvadesetog stoljeÊa, dakle u doba kad
nauka viπe nije tako duboko uronjena u istraæivanja o nadmoÊi
jedne nacionalnosti nad drugima. VeÊ za prethodna pokoljenja
uËenjaka pitanje je li neπto antisrpsko ili prosrpsko moglo je biti
od suπtinskog znaËaja. Za prof. Todorovu, savremenog uËenjaka,
teret ovog pitanja leæi drugdje. U svijetu u kom vrijednost predstavljaju
objektivnost, neutralnost, teorija pojednake udaljenosti,
viπestrukost istina, relativnost vrijednosti, u takvom svijetu
je neËuveno da ono πto u knjiæevnosti predstavlja angaæovanost,
u novinarstvu predrasuda, a i u ratu podjela na krivce i neduæne
neko prozove moralnim pravom.
Maria Todorova, koje je istraæivala tu problematiku iz raznih
uglova, proËitala je viπe od jedne knjige, istraæila sredstva informiranja
objektivnim okom, i zna jedno: “Istina je takva”, kaæe
ona u interjvuu, “da nema ‘crnog’ i ‘bijelog’”. To je vjerovanje
uËenjaËke nepristrasnosti koje se preporuËuje novinarima.
Robert Cohen, koji je tokom rata bio u Bosni, koji je razgovarao
sa svim sukobljenim stranama, koji je iskusio tragedije ljudi
sa svih strana fronta, zna jedno: postoji crno i bijelo. ©taviπe,
od poËetka rata politiËari, a po uzoru na njih i neka sredstva
informiranja, uloæili su znatan napor kako bi se zbrisala istina o
postojanju crnog i bijelog. Izjava, “Istina je takva da nema ‘crnog’
i bijelog’” postala je najveÊi stereotip πto optereÊuje Bosnu,
ili prije Êe biti Bosnu s koje je uklonjena maska jednog od najrasprostranjenijih,
neimenovanih stereotipa na kraju ovog stoljeÊa.
Kao struËnjak za ova pitanja, prof. Todorova Êe sa sigurnoπÊu
potvrditi da stereotipi pojednostavljuju, oslobaappleaju ljude
odgovornosti, olakπavaju æivot onima πto ovjekovjeËuju, a u slu-
Ëaju Bosne, niπta ne moæe tome viπe doprinijeti od izreke, “Istina
je takva da nema ‘crnog’ i bijelog’”.
U ljeto 1995. godine, nakon trogodiπnje opsade Sarajeva,
neka æena je povukla Roberta Cohena u stranu i zagledala mu se