Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

5.4 Besluit
Als aanzet om in twee empirische situaties te analyseren hoe modellen van democratie werkzaam
zijn in ruimtelijk-beleidsvorming, is in dit hoofdstuk inzichtelijk gemaakt hoe in het stelsel van
ruimtelijk-beleidsvorming de modellen te onderscheiden zijn. Een integrale analyse van het
Nederlandse stelsel heeft daarmee overigens niet plaats gevonden. Het naast elkaar plaatsen van
de behandelde democratiemodellen maakt het mogelijk om hun verhouding te verwoorden met
een aantal vragen. De situatieschetsen van het zevende en het achtste hoofdstuk maken
beantwoording van die vragen mogelijk, althans retrospectief en specifiek voor die situaties.
Zonder slechts zwart of wit te erkennen, 103 zijn er enerzijds botsingen denkbaar en kan er een
dilemma bestaan, zijn er anderzijds ontmoetingen denkbaar en kan er een symbiose bestaan. In de
subparagrafen 5.1.7 respectievelijk 5.2.7 zijn de kenmerken van de modellen al samengevat. In
deze paragraaf staat de verhouding tussen de modellen centraal en die wordt hieronder
kenmerksgewijs aan de orde gesteld.
1 Wordt het openbaar bestuur gefundeerd door een exogeen en/of een endogeen principe?
Geldt er voorrang voor een weloverwogen en objectief overheidsprogramma of voor
spontane maatschappelijke ontwikkeling en de richting daarvan? Dient het openbaar bestuur
met het juridische instrumentarium een blauwdruk op te leggen aan maatschappelijke
ontwikkeling en is dat wel mogelijk? Wat is in ruimtelijk-beleidsvorming de verhouding
tussen facet en sectoren?
2 Verlopen beleidsprocessen van besluit tot beleidsobject als zenden en/of zoeken? Hoe is
macht verdeeld, waar en hoe wordt machtsaanwending gelegitimeerd? Zijn er wederzijdse
afhankelijkheden? Worden decentrale actoren gedirigeerd en gecontroleerd om tegen te gaan
dat onkunde en eigengereidheid het hogere beleid doorkruisen? Of worden decentrale
actoren toegerust om zelf op te treden, omdat zij beschikken over de noodzakelijke
situatiegebonden kennis en vaardigheden en omdat zij van goede wil zijn? Kunnen burgers
en hun organisaties opkomen voor zichzelf?
3 Wordt beleid gemaakt door elite casting en/of is het volkstoneel? Wie worden er
aangesproken op een maatschappelijk probleem, is er behoefte aan overheidszorg en/of
nemen burgers en particuliere organisaties zelf verantwoordelijkheden op? Komen alleen
politici, letterlijk, in beeld? Voelen burgers-bewoners zich betrokken bij hun directe
leefomgeving? Kunnen en willen bedrijven zodanig investeren dat daarmee een breder
maatschappelijk belang is gediend?
4 Worden informatie en macht gegenereerd en geconcentreerd en/of worden ze gemobiliseerd
en gedeeld? Worden in ruimtelijk-beleidsvorming de bronnen van actoren buiten het
openbaar bestuur onderkend en bestaat er erkenning voor de motieven van die actoren?
Wordt ruimtelijk beleid gevoerd vanuit de overtuigingen en met de intellectuele strijd van
104