Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

gethematiseerde winkel- en amusementscentra, het verdringen van langzaam verkeer door
gemotoriseerd verkeer en de verwijdering van historische bebouwing de stedelijke ruimte en
uiteindelijk de democratische rechtsstaat kunnen aantasten. Het onderhouden van veilige maar
open ontmoetingsplekken, het stimuleren van sociaal-culturele activiteiten in stadscentra en
wellicht de benoeming van stadsbouwmeesters zijn aan te bevelen. Van algemene aard is ook de
transformatie van industriële productie- en consumptiepatronen tot meer duurzame wijzen van
leven.
Tot slot is de regionalisering van een deel van het parlement in overweging te geven.
Instituties van een regionaal schaalniveau kunnen bemiddelen tussen het locale en het nationale
en in Europa hebben tal van regio’s ondervonden dat zij ook voor het transnationale schaalniveau
een partner kunnen zijn. Een beperkt regionaal element in een nationale volksvertegenwoordiging
kan helpen om in beleidsvorming een tegenstelling tussen centrum en periferie te overwinnen. 16
Dat element kan er misschien aan bijdragen dat op het toneel van de natie (op televisie en in de
grote dagbladen) de regio’s meer worden gezien. 17
Noten
1
Een voorbeeld van dit laatste is de algemeenverbindendverklaring van een collectieve arbeidsovereenkomst.
2
Vergelijk hoe in Zwitserland de grenzen van taal en religie niet samenvallen en er een stabiele staat is,
terwijl in België de grenzen van taal, welvaart en politieke ideologie wel goeddeels samenvallen en er een
instabiele staat is.
3
Ook voor Gent-Terneuzen is samenwerkende sturing alleen niet zaligmakend, de aanbeveling neigt ook niet
naar participatie omwille van participatie. Met de grote rol van provincies en gemeenten is hier het rationele
bestuur nog dominant, het kan met participatie verrijkt worden.
4
Vergelijk het beeld van de ‘dubbele helix’ (Edelenbos e.a. 2000), hier omwille van ruimtelijke kwaliteit
aangevuld met enkele dimensies.
5
Zie ook Teisman e.a. , in: De Bruijn e.a. 2004, 411-431.
6
Onder ‘horizontale werking’ wordt verstaan dat niet alleen het openbaar bestuur is gehouden aan een
beginsel of norm, maar dat dat beginsel of die norm ook geldt voor particulieren.
7
Zie WRR 2002, 156, 158; Van der Heijden 2001. In zijn hoofdstuk in de serie over onderhandelend bestuur
sprak Jurgen van der Heijden (in: Hertogh e.a. 1998, 75-88) nog niet over horizontale werking.
8
Desondanks bestaan er vormen van inmenging, denk aan de Wet op de ondernemingsraden en de Wet gelijke
behandeling. WRR 2002, 120, 146-148, 166-167, 170-171, 262-264.
9
WRR 2002, 264. Vergelijk Wiggers-Rust 1997.
10
Zo wordt wel gesteld dat op verplaatsing van de politiek verplaatsing van de verantwoordingsmechanismen
en verspreiding van democratie moeten volgen opdat de nieuwe machten te vertrouwen en hun handelen
legitiem zijn. Zie Holemans, in: Mertens 2001, 75-92; Bovens e.a. 1995.
11
De introductie van regionale zetels in de Tweede Kamer wordt in het publieke debat wel genoemd als
middel om de vermeende kloof tussen burgers en politiek te helpen overbruggen. Die electorale hervorming
wordt hier in ander licht gezien en behandeld in subparagraaf 9.4.4.
244