Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

laatmoderniteit, aanvullend op Lefebvres analyse, kan belevingswaarde in haar tegendeel
komen te verkeren door de commodificatie van de eens spontane vreugde, het ruimtelijke
discours hanteert daarvoor het begrip ‘disneyficatie’. 68 In de gethematiseerde, commerciële
ruimte van een pretperk of resort wordt de ruimtelijke praktijk van het feest omgevormd tot
gebruiks- en zelfs verbruiksartikel. 69 Een zo kunstmatige ruimte heeft niets meer van een
leefomgeving.
- Ruimtelijke praktijken omvatten het verkeer tussen plaatsen en de vaardigheden in de
omgang met ruimte. Daarin hebben zowel productie als reproductie van ruimte plaats zodat
toekomstwaarde in ruimtelijke praktijken wordt bepaald. De realisatie van toekomstwaarde
in ruimtelijke praktijken wordt in paragraaf 6.3 verder behandeld.
Toekomstwaarde wordt in het beleidsdiscours verwoord met een positieve connotatie die eigen is
aan de Westerse traditie van een eschatologie uit het christendom en van een vooruitgang uit de
Verlichting. De toekomst is echter alleen goed wanneer we die zo maken en daartoe moet steeds
het nieuwe beproefd worden. Dat ‘open einde’ past bij een relatief ruimtebegrip (zie paragraaf
2.2). De ruimte wordt voorgesteld in utopieën en in beleid, ze wordt beleefd en meegevoerd
(enacted) in handelen als wonen, werken, verplaatsen en recreëren. Er zijn dan de aspecten van
voorgestelde, beleefde en in handelen meegevoerde ruimte.
Tabel 5. Geografisch nonet
Activiteitendomeinen Kwaliteitsdomeinen Betekenisdomeinen
Ruimtelijke netwerken Belevingswaarde Representatieve ruimte
Vervoersnetwerken Gebruikswaarde Representaties van ruimte
Bestuurlijke netwerken Toekomstwaarde Ruimtelijke praktijken
6.2.4 Geografisch nonet
In dit laatste deel van paragraaf 6.2 wordt toegelicht welke samenhang het geografische nonet
kent en hoe het gebruikt kan worden om ruimtelijke kwaliteit te analyseren of benoemen. Wat in
figuur 3 is weergegeven als drie buitenringen zijn ‘formele betekenissen’ van ruimtelijke
kwaliteit. Van die betekenissen kunnen ruimtelijke netwerken worden geabstraheerd tot
belevingswaarde en dan tot representatieve ruimte, vervoersnetwerken tot gebruikswaarde en dan
tot representaties van ruimte en bestuurlijke netwerken tot toekomstwaarde en dan tot ruimtelijke
praktijken. De begrippen die in tabel 5 samen in een rij staan, zijn niet aan elkaar gelijk maar zijn
gelijksoortig binnen hun eigen triade. 70
Van oudsher hield het leven in ergens te leven en niet om het even waar, maar op een
specifieke plek: de plaats van het huis, de familie, het dorp, de stam, de streek, de stad, het land.
Een verplaatsing was een tijdelijke onderbreking van het ergens zijn en was daarom zwaar
beladen, denk aan bedevaarten en aan de periodieke gang van boeren uit een geïsoleerd dorp naar
de stadsmarkt (waar zij zich na verkoop van oogst en nijverheid in dranklocalen te buiten konden
131