Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

alleen een consequentie van de ambtelijke professionaliteit, maar ook het gevolg van de
ontwikkeling waarbij overheidsorganisaties worden ingekrompen en (dus) worden versterkt met
externe medewerkers. Over de schare aan particuliere adviseurs, onderzoekers en interimmanagers
wordt veelvuldig geklaagd, maar zij is tot op heden niet verdreven. Niet zelden beleeft
een voormalig ambtenaar een tweede carrière als particulier adviseur of interim-manager.
Een bijzondere invulling van het kenmerk van een invloedrijke bureaucratie vormde het
corporatistische karakter van de beleidsvorming met betrekking tot de agrarische sector: de
sectorleiders, dat waren of zijn representanten van op levensbeschouwelijke grondslag
georganiseerde boeren, vormden met de verantwoordelijke politiek ambtsdragers en ambtenaren
een gesloten actorencluster. 23
5.1.6 Gebruik van wetgeving (cel 1f)
Het gebruik van wetgeving is een kenmerk van het model. De rechtsstatelijkheid van het
representatieve-democratiemodel houdt in dat het openbaar bestuur zich niet willekeurig mag
mengen in het leven van burgers. De niet-willekeurigheid kent verscheidene componenten.
- Een instrument voor overheidsoptreden komt geleidelijk tot stand, in de achtereenvolgende
stappen van verkiezing van volksvertegenwoordigers, eventueel vorming van een kabinet en
in elk geval de stappen van het wetgevingsproces. Daarmee is de totstandbrenging van een
instrument geen ondoordachte daad: ze is openbaar en bediscussieerd. Behoedzaam
overheidsoptreden houdt ook in dat er geen rechtsnormen worden gesteld met terugwerkende
kracht. 24
- Het instrumentarium voor overheidsoptreden dient objectief te zijn, het is gericht op het
algemene belang. Het parlement dient niet te oordelen over individuele gevallen, dat is
voorbehouden aan de rechter. 25
- Het aldus tot stand gekomen instrumentarium is exclusief: de executieve handelt uitsluitend
naar en met de wetgeving en de rechter wordt niet geacht eigen recht te creëren. 26 De
executieve voert de wet uit en de rechter beoordeelt of de wet correct is uitgevoerd of
nageleefd. 27
De niet-willekeurigheid vergt wetgeving in formele zin. De voornaamste instrumenten van
ruimtelijk beleid zijn of worden dan ook geboden door wetten in formele zin: WRO, Woningwet,
Pvv, Wpv, Spoorwegwet, Wm, Wet op de waterhuishouding, onteigeningswet, Wvg en Awb. Het
openbaar bestuur toont als wetgever een sterke functionele differentiatie: de wetten en zeker de
uitvoeringsregelingen zijn veelal gericht op een specifieke sector of activiteit. 28 De procedures
voor vaststelling van de planfiguren PKB en nationaal milieubeleidsplan zijn vergelijkbaar met de
wetgevingsprocedure. De PKB doorloopt hoe dan ook parlementaire behandeling en daarbij
bestaat er voor wat betreft de Tweede Kamer het staatsrechtelijk uitzonderlijke verschijnsel van
84