Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

ING en Rodamco, een minder brede oriëntatie dan de gemeente. Tot aan de derde periode hebben
het Ministerie van VROM noch de gemeente de verschillende belangen bij elkaar kunnen brengen
en houden. In de derde periode is het proces ingekrompen en zijn de ambities naar beneden
bijgesteld. Aangezien de investeringsopgaven van HST-station en RandstadRail meer dan de
verdere locatie-ontwikkeling waren vastgelegd, werden vervoersnetwerken minder dan
ruimtelijke netwerken geraakt door de versobering. Een minder veelzijdige invulling van de
investeringen kan betekenen dat de transformatie inboet aan toekomstwaarde.
De hoge ambities voor Rotterdam Centraal bleken kwetsbaar ten eerste in hun
financiering en ten tweede in de positie van centrumstedelijke ruimtelijke ontwikkeling en van
verkeer en vervoer naast andere beleidsterreinen. Het nationaal verkeers- en vervoersplan, de
vijfde nota over de ruimtelijke ordening en het masterplan Rotterdam Centraal, alle geschreven
onder leiding van een PvdA-bestuurder, kwamen onder druk te staan. Of een voorbijgaan aan de
leefwereld van burgers er aanleiding toe was of niet, de locale en nationale verkiezingen van
voorjaar 2002 brachten de oppositie aan de macht. Pim Fortuijns partij Leefbaar Rotterdam ging
meebesturen. Nadat Fortuijn op 6 mei werd doodgeschoten, bereikte zijn Lijst Pim Fortuyn in de
Tweede-Kamerverkiezing van 15 mei ineens de positie van tweede partij. Aan megalomane
ontwikkelingsprojecten en ‘autootje pesten’ moest een einde komen. 36 Handhaving van de
openbare orde, bestrijding van criminaliteit en beheer van woonwijken werden belangrijker. Na
de raadsverkiezing van 6 maart 2002 benoemden Leefbaar Rotterdam, CDA en VVD de visie
voor de stations-locatie als te ambitieus en gaven zij liever geld uit aan andere zaken.
7.6 Besluit
De situatieschets toont dat het openbaar bestuur aanzetten maakte tot participatief-democratische
beleidsvorming en dat particulieren daar zeker op ingingen, maar dat het openbaar bestuur niet
door zijn representatief-democratische traditie heen brak. Dit schaadt het vertrouwen van burgers
en bedrijven. Het wrange is dat het nationale bestuur aan representatief-democratische
beleidsvorming vasthoudt mede omwille van verantwoording, uit vrees om geïnstitutionaliseerd
vertrouwen te schaden. De frustratie van samenwerkende sturing belemmert het leggen en
behouden van verbindingen tussen bestuurlijke, ruimtelijke en vervoersnetwerken en dat remt
innovatief, meervoudig ruimtegebruik. De investeringsopgaven worden in zekere mate
gefragmenteerd ter hand genomen, verkokerd en sequentieel, waardoor de potentiële synergie van
de stationslocatie allicht onvoldoende wordt gerealiseerd.
De ruimtelijke context van beleidsvorming heeft in de situatie van Rotterdam Centraal
de betekenis van als het ware een waterscheiding: in de representatieve democratie worden een
vervoersnetwerk en stroom begunstigd, terwijl in de participatieve democratie een ruimtelijk
176