Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

tot hoogwaardige mobiliteitsknoop met grootschalige retail en urban entertainment als bedreiging
beleefden, botste een krachtige thematisering op de waarden van een woon- en leefomgeving.
2.3 Constructivistische methodologie
In deze en de volgende paragraaf wordt de methodologie behandeld die past bij het
constructivistische perspectief van wetenschapsbeoefening. De theoretische grondslagen van de
uiteindelijk toegepaste methoden en technieken geven, indien nagevolgd en samengenomen,
misschien een meer eclectische benadering te zien. Immers, niets is zo praktisch als een goede
theorie, mits er pragmatisch mee wordt omgegaan.
Paragraaf 2.1 (vooral noot 11) geeft aan dat de geschiedfilosofie enkele inzichten biedt
die bruikbaar zijn voor een constructivistische epistemologie en methodologie. Paul Valkenburgh
wees in zijn Inleiding tot de politicologie op een belangrijk vraagstuk voor de
geschiedwetenschap: de uniciteit van gebeurtenissen heeft een methodologische consequentie.
‘Veelal immers worden alle gegevens die van één of ander historisch gebeuren beschikbaar zijn,
volledig benut om van dat gebeuren een geschiedenisbeeld te ontwerpen. Mogelijkheden tot
verifiëring van dat beeld blijven er zodoende niet over, want al het materiaal is gebruikt.
Hoogstens kan er nog sprake zijn van een hergroepering van de gegevens doch een dergelijke
nieuwe poging tot reconstructie van het verleden berust dikwijls meer op het vermogen tot
literaire vormgeving, psychologische invoeling en esthetische waardering van de desbetreffende
historicus dan op objectiverende en exacte wetenschappelijke maatstaven. Goede en duidelijke
criteria voor de juistheid van een geschiedenisbeeld ontbreken daardoor. De “Einmaligkeit” van
de historische gebeurtenissen plaatst ons voor interessante methodische problemen.’ 54 Het belang
dat de vorm heeft in de geschiedkunde werd al aangegeven in Johan Huizinga’s definitie van
geschiedenis als ‘[…] de geestelijke vorm, waarin een cultuur zich rekenschap geeft van haar
verleden.’ 55 Ernst Kossmann verwoordde dat zo: ‘De geschiedenis is een echoput. Wie haar
aanroept, krijgt zijn eigen mening als antwoord terug.’ 56 Geschiedkunde is evenwel niet
zondermeer geschiedenis want geschiedkunde kent, naast het belang van vertelkunst, ook
procesmatig-wetenschappelijke waarborgen. Het historisme biedt de geschiedkunde eigen
methoden om tot begrip te komen: het verstehen verlangt van de historicus dat hij zich inleeft in
het verleden, dit heeft plaats in een proces van relativering van zijn positie hier en nu.
Het onderzoek tracht, met de woorden van Max Weber, een zin-adequate duiding te
verschaffen. ‘Sinnhaft adequat’ is te onderscheiden van ‘kausal adequat’. 57 De exegese houdt in
dat op de eerste plaats de interne ontwikkeling van een denken wordt gevolgd en dat pas op de
tweede plaats, in een sociologische beschouwing, naar externe factoren wordt gekeken.
Verschijnselen kunnen we alleen begrijpen wanneer we begrijpen hoe actoren zelf denken over
39