Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

1 Complexe beleidsvorming
Processen van beleidsvorming zijn complex en verlopen vaak moeizaam. Om die redenen staan
diverse grote ruimtelijke investeringen sinds de jaren negentig in de publieke belangstelling.
Verscheidene actoren, denk aan publieke en private partijen en aan locale bewoners, en
verscheidene beleidsvelden, denk aan ruimtelijke ordening en aan verkeer en vervoer, hebben bij
die investeringen met elkaar van doen. Vaak wordt het moeizaam verloop van beleidsvorming
toegeschreven aan onvoldoende slagkracht of aan onvolkmen procesmanagement. Dit onderzoek
plaatst processen van beleidsvorming in de context van de democratische rechtsstaat.
Ontwikkelingen in beleidsvorming worden geduid in termen van representatieve democratie en
participatieve democratie. Tussen die democratiemodellen bestaan spanningen. Doelstelling van
het onderzoek is om aan te geven hoe die democratiemodellen met elkaar verzoend kunnen
worden in ruimtelijk-beleidsvorming.
1.1 Moeizaam bestuur
1.1.1 Inleiding
De vertrouwde voorstelling van het Westeuropees openbaar bestuur omvat bureaucratie en
parlementaire democratie. De moderne bureaucratische organisatie wordt geacht de publieke zaak
correct, effectief en efficiënt te dienen. 1 De parlementaire democratie wordt geacht het openbaar
bestuur te legitimeren ten overstaan van de bevolking. Het nastreven van democratische
legitimiteit, effectiviteit en efficiëntie kan teruggevoerd worden op de Verlichting. Deze
voorstelling van openbaar bestuur domineert het denken over maatschappelijke sturing. 2
Ook al is er een vertrouwd beeld dat het denken overheerst, evenmin als de samenleving
is het openbaar bestuur onveranderlijk. Het individualisme vindt uitdrukking in de eisen die
mensen stellen in verschillende hoedanigheden, ook in de hoedanigheid van staatsburger. Waar
burgers zeggenschap verlangen, lijken het kennismonopolie van de bureaucratie en het politieke
primaat van verkozen ambtsdragers te worden betwist. Mede omdat burgers zich er niet bij
neerleggen dat overheden langs elkaar heen werken, zoekt het openbaar bestuur nieuwe
sturingsvormen als integraal of multisectoraal beleid en gebiedsgericht beleid. Andere redenen
voor zulke sturingsvormen betreffen de aard van vraagstukken als milieuvervuiling en schaarste
aan ruimte voor woningen, bedrijven en wegen. Aspecten van beleid lijken steeds meer op elkaar
in te grijpen. De nieuwe sturingsvormen kunnen een oplossingsrichting zijn, ze halen wel veel
overhoop. Multisectoraal beleid en gebiedsgericht beleid doorkruisen jurisdicties. Daardoor
voelen functionarissen en organisaties zich in hun positie bedreigd. Een these van dit onderzoek is
dat de veranderende praktijken van bestuur teruggrijpen op het denken over openbaar bestuur.
15