Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

Voor dit onderzoek zijn rationeel bestuur en samenwerkende sturing opgenomen in het
voor politieke theorie meer gebruikelijke onderscheid tussen representatieve democratie en
participatieve democratie. Er is teruggegrepen naar politieke theorie om de principes achter de
vormgeving van een beleidsvormingsproces te benoemen. Het herontwerp van beleidsvorming
hoeft niet het gekende procesverloop te ontzien, dat kan ook niet, maar wel de achterliggende
principes die een menswaardig samenleven beogen. De vraag van waaruit het onderzoek is
verricht, luidt: hoe komen representatieve democratie en participatieve democratie tot uitdrukking
in ruimtelijk beleid en hoe zijn zij daarin te verzoenen? In de volgende paragraaf wordt nog
stilgestaan bij het bestuurlijk object van dit onderzoek, met name de twee empirische situaties.
9.2 Over de benadering van het bestuur
De complexe beleidsprocessen die worden doorlopen om de vervlochten vraagstukken van
ruimtelijke ordening en verkeer en vervoer tegemoet te treden, zijn in dit onderzoek mede vanuit
de politieke theorie en de sociale geografie benaderd. De verdere conceptualisering van rationeel
bestuur en samenwerkende sturing als ideaaltypische democratiemodellen heeft geholpen om door
de dagelijkse bestuurlijke praktijk heen te kijken naar wat, bij alle veranderingen voor en in het
openbaar bestuur, van dusdanige waarde is dat het behouden dient te blijven in de instituties. Die
zoektocht levert ook bouwstenen op waarmee de democratische rechtsstaat in nieuwe vormen kan
worden gebracht, vormen die onder actuele omstandigheden doeltreffend en doelmatig beleid
kunnen voeren: een ander maar ook legitiem openbaar bestuur.
De twee situaties toonden complexe, moeizame beleidsvorming waarin legitimiteit een
vraagstuk was en waarin ruimtelijke oriëntaties relevant waren. Beide situatieschetsen omvatten
een groot aantal actoren wier bestuurlijke posities, belangen en ambities een grote
verscheidenheid kennen. Op het eerste gezicht leken aanduidingen als ‘bestuurlijke drukte’ en
‘fragmentatie’ toepasselijk. Het onderzoek maakte het mogelijk om te wijzen op enkele lijnen in
de sociale interacties, kort gezegd: bestuurslagen, sectoren, centrum en periferie. Hiermee
voldeden de situaties aan verwachting en behoefte.
Het analyseren van de bestuurskundig relevante elementen in de situaties bleek voor
Rotterdam Centraal wat eenvoudiger dan voor Gent-Terneuzen, in elk geval nam een
bestuurskundige discussie de situatieschets Rotterdam Centraal sneller op dan de situatieschets
Gent-Terneuzen. Dat wordt wellicht verklaard door de mate van (externe) bekendheid met het
object van onderzoek en vooral de context daarvan. Met de politicologie, de sociologie en de
rechtsgeleerdheid is de bestuurskunde vertrouwd met het nationale schaalniveau, met de
stadssociologie en de urban planning is de bestuurskunde vertrouwd met het locale, zeker
228