Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

9.4 Modellen van beleidsvorming
In het derde en het vierde hoofdstuk is aangegeven hoe representatieve democratie en
participatieve democratie eruit zien als ideaaltypische modellen. De benoemde historische en
filosofische elementen laten zich vatten in per model zes kenmerken.
- Het ideaaltypische model van representatieve democratie wordt gevormd door de
-
procedurele idee van een democratische rechtsstaat ingevuld met gegarandeerd en passief
burgerschap. Het model is als Westers antwoord op de vraag naar legitieme
machtsaanwending eigen aan de moderniteit. Kenmerken van representatieve democratie zijn
een abstracte staat, centraliteit en hiërarchie, representatie door politiek ambtsdragers,
invloedrijke politieke partijen, een invloedrijke bureaucratie en gebruik van wetgeving.
Daarmee krijgen verantwoordelijkheid en vertrouwen invulling door scheiding. Termen als
‘positie’, ‘jurisdictie’, ‘bevoegdheid’ en ‘deskundigheid’ wijzen op checks and balances en
op doelmatige arbeidsdeling. Zo zijn er scheidingen tussen het bestuur en de burgers, tussen
de vorst of regering en het bestuurlijk apparaat en tussen de ambtelijke professies. Vooral het
laatste trad op de voorgrond in de tweede helft van de twintigste eeuw.
Het ideaaltypische model van participatieve democratie wordt gevormd door de substantiële
idee van een republiek ingevuld met noodzakelijk actief burgerschap. Het model is als
Westers antwoord op de vraag naar legitieme machtsaanwending te situeren in de Oudheid
en in de laatmoderniteit. Kenmerken van participatieve democratie zijn een vitale politieke
gemeenschap, subsidiariteit en horizontaliteit, politieke participatie door burgers en private
organisaties, invloedrijke niet-geaggregeerde ideële en belangenorganisaties
(pressiegroepen), een vitale civil society en gebruik van non-autoritaire beleidsinstrumenten.
Daarmee krijgen verantwoordelijkheid en vertrouwen invulling door verbinding.
Met de onderscheiden zes kenmerken is vervolgens het stelsel van ruimtelijk-beleidsvorming
geanalyseerd.
In het vijfde hoofdstuk is aangegeven hoe representatieve democratie en participatieve
democratie werkzaam zijn in ruimtelijk-beleidsvorming en hoe zij zich daarin tot elkaar
verhouden. In de paragrafen 5.1 en 5.2 zijn voor representatieve respectievelijk participatieve
democratie zes kenmerken behandeld. Tabel 4 biedt hiervan een overzicht. Elementen van de
verhouding tussen de modellen zijn behandeld in paragraaf 5.3.
232