Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

provincie Zuid-Holland geen rol van betekenis. 24 In het actorencluster van verkeer en vervoer
stelde Railinfrabeheer, later ProRail, zich niet proactief op. Intermediairs hadden wellicht tussen
nationaal bestuur en locale actoren kunnen bemiddelen.
De weigering van het rijk om toe te treden tot de alliantie en om opdrachtgever te
worden van het masterplan laat zich vergelijken met ROM-projecten waaraan Rijkswaterstaat niet
voluit deelnam en met VINEX-woningbouwlocaties die niet tijdig ontsloten werden: het beleid
van het Ministerie van VROM en van decentrale overheden kon niet steeds rekenen op het beleid
van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Dat het rijk een afstand bewaart tot decentrale
beleidsvorming en dat beleid toetst aan zijn eigen, hogere normen past goed binnen het
representatief-democratisch model. Die afstandelijkheid is als attitude haast tegengesteld aan
noties van ontwikkelingsplanologie en van interbestuurlijke samenwerking, ketens of
partnerschap. Zulke noties passen binnen het participatief-democratische model. Het is niet
vreemd dat mensen die met ‘het rijk met de twee gezichten’ van doen hebben, zich van
gelegenheid tot gelegenheid afvragen wat hen te wachten staat: richtlijnen, aanwijzingen en
controle danwel suggesties, meedenken en meehelpen.
De aanwezigheid van de kenmerken centraliteit en hiërarchie in de situatie staat
tegenover nog één van de veronderstellingen van participatieve democratie, te weten deliberatieve
beleidsvorming. Immers, niet de kracht van inzichten en argumenten maar de beschikking over
financiële en personele middelen laat zich gelden. Dit betreft vooral het actorencluster van
verkeer en vervoer, maar bij het eigenlijke NSP-programma is een soortgelijke kanttekening te
maken. De overeenkomsten tussen het rijk en de zes gemeenten getuigen wel van het
participatief-democratische kenmerk van gebruik van non-autoritaire beleidsinstrumenten, maar
hoe vrij waren de gemeenten ten opzichte van het Ministerie van VROM dat aan de NSP-steun
zijn voorwaarden verbond? Verschillen subsidievoorwaarden wezenlijk van wettelijke
verplichtingen?
Ambtsdragers en activisme (cel 3c)
Bij het kenmerk van representatie door politiek ambtsdragers zijn de executieve bestuurders en
volksvertegenwoordigers van de verschillende bestuurslagen te noemen. Bij het kenmerk van
politieke participatie door particulieren zijn de gemobiliseerde omwonenden en
vertegenwoordigers van bedrijven te noemen. De verhouding tussen ambtsdragers en activisten is
te typeren als een afwisseling, niet als een wisselwerking. Vooral de overgangen tussen enerzijds
nationale ambtenaren en ambtsdragers en anderzijds locale participanten vallen op. Hier is aan toe
te voegen dat het nationale bestuur, uiteindelijk de politiek ambtsdragers daar, de spelregels voor
het beleidsproces formuleerde en dat hetzelfde bestuur de uitkomst van het spel beoordeelde.
168