Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

discussies over gasboringen in de Waddenzee en over rekeningrijden aan. Overigens is er
overlapping tussen het (voorbereidende) werk aan beleid dat wordt verricht in het ambtelijke
apparaat, in de wetenschap en in de politieke partijen.
De politieke partijen onderscheiden zich ondermeer naar affiniteit met beleidssectoren.
Zo is een groene partij als GroenLinks of Groen! (voorheen Agalev) sterk gericht op natuur- en
milieubeleid, althans duurzame ontwikkeling. Er zijn departementen waarvan de oriëntatie
historisch verwant is aan de ideeën van een bepaalde partij. Zo was het belang van
volkshuisvesting sterk verankerd in de PvdA. De oriëntatie van de departementen van Verkeer en
Waterstaat en Economische Zaken is verwant aan ideeën van de VVD. De focus van het
departement van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij was verwant aan de positie van het CDA. 16
Zo gedacht worden met een coalitievorming ook ruimtelijke sectoren geprioriteerd. Met
bijvoorbeeld de overgang van het kabinet-Balkenende I naar het kabinet-Balkenende II schoof
D66 aan en die partij drong daarbij ondermeer aan op minder investeren in de wegenaanleg/
-verbreding en meer investeren in de Ecologische Hoofdstructuur.
5.1.5 Invloedrijke bureaucratie (cel 1e)
De representatieve democratie kent de bureaucratie een belangrijke rol toe, het rationele bestuur is
in vergaande mate ambtelijk bestuur. Voor een deel is ambtelijke activiteit een consequentie van
het in de negentiende en vooral in de twintigste eeuw toegenomen overheidsoptreden: zonder
omvangrijk apparaat lukt het een gering aantal politiek ambtsdragers niet om vergaand in te
grijpen in de samenleving. Daar komt bij dat tal van grote bedrijven rondom massaproductie een
vergelijkbare, bureaucratische organisatie hanteren. 17 Nog zeker twee aspecten verdienen hier
aandacht, namelijk kennis en professionalisering.
In de abstracte staat beoogt het openbaar bestuur te handelen op basis van
wetenschappelijke kennis. Die kennis wordt opgenomen in het ambtelijke apparaat. 18 De
geschiedenis van Rijkswaterstaat leert dat expertise en prestige cruciaal zijn voor het verkrijgen
van een vooraanstaande positie. 19 Het ontbreekt niet aan indicaties dat experts en vooral
ambtelijke deskundigen in de ruimtelijk-beleidsvorming invloedrijker zijn dan in andere
beleidsdomeinen. 20 De prominente rol van expertise maakt ruimtelijk-beleidsvorming bij uitstek
modern of zelfs modernistisch. 21
Hedendaagse ambtenaren zijn dusdanig geprofessionaliseerd dat zij zich niet alleen
oriënteren op hun leidinggevende politiek ambtsdragers maar ook op wetenschappers, adviseurs
en private practitioners binnen hun professie. Het bestuursrecht en de planologie zijn voorbeelden
van professionele disciplines. 22 Hier is naast de politieke wilsvorming het professionele discours
van belang voor de richting en de praktische uitwerking van het beleid. Invloed van buiten op het
handelen van het openbaar bestuur, anders dan democratische uitingen van de volkswil, is niet
83