Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

Noten
1
Het werk van Thomas Hobbes, die ondermeer lering trok uit de Dertigjarige Oorlog, droeg in niet geringe
mate bij tot deze vrees. Peters 1956.
2
Uit No. 10. Hamilton e.a. 1961, 81. Zie ook Hoogers 1999, 90.
3
Uit No. 39. Hamilton e.a. 1961, 241.
4
Hoogers 1999, 87. Zie ook Hoogers 1999, 97 e.v.
5
Zie Wiggers-Rust 1999, 3-4; Franken 1995, 134-135.
6
Het participatief-democratisch model is als ideaaltype te hoog gegrepen voor de beleidspraktijk; het
(nationaal) centrum, de partijpolitici en de deskundige ambtenaren blijven domineren. Het lijkt er ook niet op
dat zij hun overwicht willen opgeven. Dave Huitema (2002a, 136-158, 313) constateerde in zijn onderzoek
naar milieubesluitvorming in het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Canada dat participatieve elementen in
de besluitvormingsinstituties, anders dan hij had verwacht, binnen of vanuit het openbaar bestuur niet waren
gemotiveerd met argumenten uit het door hem onderscheiden communitarian discourse, maar met argumenten
uit de door hem onderscheiden manegerial and pluralist discourses. Zie ook De Graaf 2002.
7
Vergelijk Jürgen Habermas’ begrip ‘machtsvrije communicatie’.
8
Bijeenkomsten van participatie zijn echter niet altijd zo mooi: laagopgeleiden kunnen bij een sessie de
bevestiging ervaren dat ze ‘er niet bij horen’, bij face-to-face contacten kunnen meningsverschillen worden
onderdrukt in plaats van open en grondig te worden besproken, er is een tussenkomst van emoties en er zijn
blijvende verschillen in optreden en invloed van mensen op grond van sociaal-cognitieve, sociaal-culturele en
sociaal-economische posities. Van Stokkom 2003. De inrichting en begeleiding van interacties vanuit
emancipatoire en educatieve invalshoek bestrijdt deze tekortkomingen. Soortgelijke aandacht is te geven aan
de participatie van corporatieve actoren. Gijs Jurgens en Alex Miggelenbrink wezen erop dat het openbaar
bestuur bij afweging van publiek-private samenwerking ten onrechte vrijwel uitsluitend naar financieeleconomische
aspecten kijkt, zij herinnerden aan het belang van persoonlijke relaties en organisatieculturen
voor het uitbouwen van samenwerking tussen actoren. Jurgens, G. & A. Miggelenbrink (2003) Bij PPS
ontbreken helaas mens en organisatie, www.cobouw.nl.
9
De Nederlandse Gemeente (1972), jg. 26, nr. 43, p. 514, overgenomen uit Van der Boor 1991, 185. Vergelijk
Burkens 1997, 238-241.
10
Beukenholdt-ter Mors e.a. 2002.
11
Zie Zemans 1983.
12
Zij het direct in het privaatrecht en bestuursrecht of indirect, met aangifte en getuigenis, in het strafrecht.
13
In hun studie naar de verhouding tussen representatieve democratie (‘politiek’) en participatieve democratie
(‘interactief bestuur’) verwezen Frank Hendriks en Pieter Tops (2001, 34) eveneens naar de idee van
republiek.
14
Van Gunsteren & Andeweg 1994, 97.
15
Faulks 2000, 107.
16
Koenis 1997, 48-49.
17
Koenis 1997, 49.
77