Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

gebieden was de kanaalzone die zich van Terneuzen uitstrekt tot de Nederlands-Belgische grens.
Voorafgaand aan het nationale ROM-beleid nam de provincie Zeeland in 1985 een initiatief dat
milieu-aspecten verbond aan economische ontwikkeling van de kanaalzone. Dit provinciaal
initiatief volgde het nationale beleidsdocument Meer dan de som der delen van 1984, waarin de
samenhang in milieubeleid werd benadrukt.
Het voornaamste probleem van de kanaalzone was de frictie tussen volkshuisvesting,
industrie en recreatie. In het ROM-project zijn met behulp van bestaande instrumenten geluid- en
geurhinder en veiligheidsrisico’s aangepakt. De uitgangssituatie was weinig hoopgevend, voor het
provinciaal initiatief noch het ROM-project, omdat er aanvankelijk weinig vertrouwen was tussen
de actoren en omdat zij hun afzonderlijke belangen onderstreepten. Toch hebben in het ROMproject
consultatie en afgestemd optreden kunnen plaatsvinden en spraken die actoren met elkaar
die elkaar eerder met name voor de rechter zagen. Hoewel de Zeeuwse Milieufederatie het proces
uiteindelijk verliet, werd er een ecologische verbindingszone gerealiseerd. 19 Er zijn door
bedrijven technische investeringen gedaan die de milieuvervuiling verminderen. Van geïsoleerde
woonkernen werden woningen gesloopt en bewoners elders gehuisvest, waardoor hinder is
weggenomen alsook een rem op bedrijfsuitbreiding van met name Dow Chemical.
De Stuurgroep gebiedsgerichte benadering Kanaalzone was werkzaam vanaf 1988. Het
plan van aanpak dat dit arrangement in 1992 vaststelde, noemde vier infrastructurele projecten die
op het moment van formele afsluiting van het project in 2002 nog niet waren gerealiseerd: een
tunnel bij Sluiskil, de aanleg van een doorlopende noord-zuidverbinding tussen de
Westerscheldetunnel en België, de bouw van een nieuwe zeesluis bij Terneuzen en de aanleg van
een spoorlijn op de oostelijke kanaaloever tussen de Axelse Vlakte en Zelzate. Dit uitblijven is
door de betrokkenen zelf toegeschreven aan hun hoge ambitieniveau, maar ook aan de
samenstelling van de kring van betrokkenen in het proces: het Ministerie van Verkeer en
Waterstaat hield afstand tot het VROM-project.
Havenbedrijven
In verband met de Scheldehavens zijn er verscheidene kwesties van belang voor Nederland en
Vlaanderen of België: loodsgelden voor de Westerschelde, breedte en diepte van de vaargeul in
de Westerschelde en diepte van het Kanaal van Gent naar Terneuzen, capaciteit van de sluizen
van Terneuzen, hinder door bruggen bij Sluiskil en Sas-van-Gent, risicovol transport en
waterkwaliteit. De beide landen kunnen hiervoor niet om elkaar heen. Zo moest er bijvoorbeeld in
december 2002 via de Terneuzense sluizen meer gespuid worden voor de afvoer van overvloedig
regenwater in Vlaanderen. Bij langlopende kwesties is de interdependentie meer verlammend. Zo
zijn de hoge-snelheidslijn door Antwerpen en de IJzeren Rijn voor goederenvervoer van
Antwerpen naar Duitsland, die Nederlands Limburg doorsnijdt, dossiers die met de
189