Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

menselijke constructie, door betekenisgeving in interactie, niet zozeer van toepassing te achten op de ruimte
zelf maar op verschijnselen in de ruimte.
29 Vergelijk Heynen 1990b.
30 Heynen 1990b, 18. Zie ook Cosgrove 1979.
31 Jane Jacobs (1961) leverde een beroemde kritiek op moderne planning. Zie ook Scott 1998.
32 Lefebvre 1991, 85. Over marxistische geografie zie De Pater 1984, 282-306.
33 Pred 1984. Ook Robert Putnam hanteerde de notie van historische wording van plaatsen door
betekenisgeving in sociale interactie. Zie noot 95 in het achtste hoofdstuk.
34 Mele 2000, 629.
35 Mele 2000, 631.
36 Zie bijvoorbeeld Hommels 2000; Wolin 2001.
37 Lefebvre 1991, 73-74. Lefebvre is één van de denkers die worden behandeld in Crang & Thrift 2000. Zie
ook Heynen 2001, 210.
38 Piras, C. & E. Medagliani (2000) Culinaria Italia, Italiaanse specialiteiten, Keulen: Könemann, p. 37.
Vergelijk de gebruikte term met de volgende uitleg: ‘Sérénissime adj. (ital. serenissimo). Qualification donnée
à quelques hauts personnages ou à certains Etats: une altesse sérénissime; la sérénissime République de
Venise.’ Petit Larousse, Dictionnaire encyclopédique pour tous (1967) Parijs: Librairie Larousse, p. 963. Ook
al Nouveau petit Larousse illustré, Dictionnaire encyclopédique (1939) Parijs: Librairie Larousse, p. 949.
39 Braudel, F. (1992) De Middellandse Zee, Deel een Het landschap en de mens, Amsterdam/ Antwerpen:
Uitgeverij Contact, pp. 342-343. Met ‘signoria’ wordt het bestuur van een Italiaanse stad bedoeld. Voor meer
over economische en militaire of diplomatieke omstandigheden begin zestiende eeuw, met name expansie van
het Ottomaanse rijk, zie bijvoorbeeld Brumett, P. (1993) The overrated adversary: Rhodes and Ottoman naval
power, The Historical Journal, jg. 36, nr. 3, pp. 517-541. Voor meer over sociale omstandigheden medio
zestiende eeuw, in de stad zelf, zie bijvoorbeeld Chojnacka, M. (1998) Women, Charity and Community in
Early Modern Venice: The Casa delle Zitelle, Renaissance Quarterly, jg. 51, nr. 1, pp. 68-91. Voor een
beknopte bespreking van belastingheffing door de Venetiaanse republiek zie Ames, E. & R.T. Rapp (1977)
The Birth and Death of Taxes: A Hypothesis, The Journal of Economic History, jg. 37, nr. 1, pp. 161-178.
40 Kaminski 2000, 190. Met de Vrede van Passarowitz kwam een einde aan de oorlog van 1716-1718 waarin
het Turkse rijk tegenover Oostenrijk en Venetië stond. Venetië verloor definitief de Peloponnesos en de
laatste steunpunten op Kreta.
41 Bij de versplintering van het Romeinse rijk kwamen de nederzettingen aan de Adriatische kust onder
regering van de Oostromeinse keizer, namens wie tribunen er het bestuur vormden. In 697 kon het rijk de
Venetianen niet meer beschermen tegen volksverhuizingen en islamisering en dan kozen twaalf tribunen de
eerste doge. De term ‘doge’ is afgeleid van de Romeinse bestuurlijke en vooral militaire functie ‘dux’ of
hertog. De Venetianen bleven buiten het machtsbereik van zowel keizer(s) als paus. In 1172 werd de
staatsinrichting uitgebreid met de Grote Raad, een tegenwicht voor de positie van de doge, en begin
veertiende eeuw met de Consiglio dei Dieci of Raad van Tien die de doge verder inkapselde (de dogen kregen
wel steeds opzichtiger graven). In 1204 bevestigde Venetië haar overwicht in het Middellandse Zeegebied
door temidden van de vierde kruistocht Byzantium, eerst zetel van haar soeverein, te veroveren. De opkomst
van de Turken, de ontdekking van de Nieuwe Wereld (door een Genuees in Spaanse dienst) en de ronding van
53