Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

sectorale deelstelsels. Zo is de sector van verkeer en vervoer met de Tracéwet en de Pvv
nauwelijks nog gebonden aan het stelsel van ruimtelijke ordening dat toch ooit als overkoepelend
was bedoeld. 63 Voor de realisatie van wegen en kunstwerken is niet een facetplan van belang,
maar een trajectnota, een tracébesluit en de prioriteit van het project binnen het MIT. Voor het
waterbeheer, het milieubeheer, het natuurbeheer en de agrarische sector geldt ongeveer hetzelfde.
Door de sterk sectorale trajecten van besluitvorming richten de verschillende departementen zich
elk primair op hun eigen beleidsvorming. Het rijk wordt regelmatig verkokering of bureaupolitiek
verweten en de effectiviteit en/of de efficiëntie van het overheidsoptreden zou daar onder lijden.
Maatregelen gericht op een meer geïntegreerd ruimtelijk beleid houden in dat ministeries, en dat
is voor decentraal bestuur niet anders, optreden vanuit een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Vanuit het perspectief van een klassieke bureaucratie gaat dat in tegen de ‘eenheid van bevel’ en
bemoeilijkt dat de verantwoording door (afzonderlijke) bestuurders. Het rationele bestuur vergt
scheiding, zo lijkt het.
In algemene termen is nationaal gedifferentieerd beleid van (facet en) sectoren
representatief-democratisch en is locaal integraal beleid participatief-democratisch. Daarbij is
aangetekend dat bij integraal beleid verkeer en vervoer vaak niet zijn inbegrepen (zie noot 41). In
beleid kan de samenhang van bovenaf gegeven zijn en dit geldt wellicht voor de realisatie van
VINEX-uitbreidingslocaties. Samenhang doordat een provincie een integraal omgevingsplan
opstelt is in die zin nog niet participatief-democratisch dat ambtenarij en politiek ambtsdragers de
beleidsvorming blijven domineren. Indien het betreffende nationaal (of provinciaal)
beleidsprogramma veel locale autonomie biedt en een bottom-up karakter heeft, zijn
gebiedsgerichte projecten als volwaardiger participatief-democratisch te beschouwen. Dat geldt
wellicht voor ROM-projecten, stedelijke vernieuwing en projecten in het beleidsprogramma Stad
en Milieu. 64 Integraal beleid middels een groen poldermodel zou eveneens participatiefdemocratisch
zijn (zie noot 42).
Met betrekking tot bestuurslagen is erop te wijzen dat bestuurders en anderen hebben
ervaren en aangegeven dat voor veel vraagstukken het gemeentelijke schaalniveau niet volstaat
om doeltreffend beleid te voeren en dat het provinciale schaalniveau dat onvoldoende kan
ondervangen. Een fundamentele herziening van de structuur van het binnenlands bestuur, hoewel
politici daar regelmatig over nadachten en er zelfs nu en dan toe besloten, bleef evenwel uit. 65 De
bestaande structuur werd aangevuld of gepasseerd middels de Wgr en meer nog middels de
Kaderwet bestuur in verandering. Naast de ‘geïmproviseerde’ maar wettelijk geregelde
arrangementen op regionale schaal zijn er tal van informele arrangementen gevormd, sommige als
privaatrechtelijke rechtspersoon en andere volstrekt informeel. De diverse regionale
arrangementen doen afbreuk aan de transparantie van het binnenlands bestuur en daarmee aan het
95