Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

democratisch gehalte van de beleidsvorming. 66 Legitiem regionaal bestuur, dat (dus) ook effectief
en efficiënt is, verbindt beide democratiemodellen.
In subparagraaf 5.2.2 is aangegeven dat de Europese integratie het kenmerk van
subsidiariteit bevestigt en daarbij zijn ondermeer de structuurfondsen genoemd. Inderdaad
profileren decentrale overheden zich en verenigen zij zich om cofinanciering voor ruimtelijke en
sociale investeringen aan te trekken. Toch heeft de beschikbaarheid van EU-fondsen waar
decentrale besturen aanspraak op kunnen maken niet zondermeer als consequentie een grotere
autonomie voor die besturen en een minder centrale rol van het nationale bestuur. Bij de aanvraag
en zeker bij het toezicht op correcte besteding neemt het nationale bestuur een cruciale positie
in. 67 Sinds mei 2002 is in Nederland de Wet toezicht Europese subsidies van kracht die het
nationale bestuur expliciet de middelen in handen geeft om zijn gezag te doen gelden. Overigens
is meer in het algemeen, dus los van de aanwending van structuurfondsen, de betreffende lidstaat
aansprakelijk indien een decentraal bestuur handelt in strijd met Europees recht, indien
bijvoorbeeld een decentraal bestuur een locaal bouwbedrijf bevoordeelt en een werk niet correct
aanbesteedt.
Een laatste aandachtspunt hier is gelijkheid (gelijkwaardigheid) in de verhouding tussen
de kenmerken die zijn benoemd als hiërarchie en horizontaliteit. Niet elke gebruiker is, ongeacht
zijn of haar persoonlijke keuze daartoe, voldoende mondig of machtig om een organisatie aan te
spreken op de kwaliteit van het geleverde goed. Een voorbeeld is het aanbod van
nutsvoorzieningen als collectief vervoer en hoogwaardige ICT-voorzieningen: staatsbedrijven van
openbaar vervoer en van post, telefonie en telegrafie ontsloten ook perifere, rurale gebieden maar
commerciële bedrijven zijn daar minder toe geneigd. 68 Dit voorbeeld raakt aan het substantiële,
economische onderscheid tussen publieke en private goederen, maar in veel andere situaties zou
een horizontale werking van algemene beginselen van behoorlijk bestuur een formele (en relatief
goedkope) voorzorg kunnen zijn wanneer een voorziening overgaat van de publieke naar de
private sector, denk aan bijvoorbeeld verplichte informatieverschaffing en klachtenprocedures.
Verder is gelijkheid, in de zin van gebrek aan onderscheid, relevant bij samenwerking tussen
mensen met een leiderschapsrol (zie subparagraaf 5.1.2): hoezeer gelden zij nog als leider (van
een protestbeweging) wanneer zij samenwerken met een ander (een overheid)? 69
5.3.3 Ambtsdragers en activisme (cel 3c)
Of politiek ambtsdragers, als representanten van het volk, danwel burgers en private organisaties,
als ervaringsdeskundigen en investeerders, de voornaamste actoren zijn in het beleidsproces is te
beschouwen als het hoofdkenmerk van het model van democratie of beleidsvorming. In het derde
hoofdstuk is aangegeven dat de representatieve democratie historisch is ontstaan als alternatief
voor grote macht van vorst en aristocratie. In die representatieve democratie kreeg het parlement
96