Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

opheffing van de grenzen tussen binnen en buiten noemde Hoogstad als eerste en tweede zonde van
functionalisme of modernisme.
102 Zie bijvoorbeeld Van der Weiden 1990. In de Bijlmermeer maakten de grote afstanden tussen de flats, het
vele collectieve groen en de oriëntatie op het gemotoriseerde verkeer dat ongemotoriseerde
verkeersdeelnemers er niet op hun gemak waren. De wijk bood onvoldoende sociale veiligheid. Hierbij is aan
te tekenen dat naast de fysiek-ruimtelijke inrichting de concentratie van migranten uit Suriname, Caribisch
gebied en Afrika zeker zoveel effecten had op de leefbaarheid van de wijk.
103 De steun omvatte zowel ICES-middelen als andersoortige erkenning: in de vijfde nota over de ruimtelijke
ordening propageerde het rijk intensief en meervoudig ruimtegebruik. RPD 2001b. Dat beleidsdocument
benoemde intensiveren, combineren en tranformeren als interventiestrategieën.
104 StIR richtte zich vooral op een versnelde beleidstoepassing en Habiforum richt zich vooral op
kennisontwikkeling, conceptontwikkeling en bewustwording. Eind 2000 werd het StIR opgenomen in een
onderdeel van GSB/ISV-beleid: het Innovatieprogramma Stedelijke Vernieuwing. (Voor een voorbeeld van
meervoudig ruimtegebruik in het GSB-beleid zie Ministerie van BZK (2002) Steden op stoom, Tussenstand
grotestedenbeleid 1994-2002, Den Haag: Ministerie van BZK, pp. 8-9.) Intensief ruimtegebruik is één van de
innovaties die met dat IPSV gestimuleerd worden vanuit het Ministerie van VROM. Bij het IPSV zijn ook
betrokken het Ministerie van EZ, het Ministerie van LNV en de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting.
De stimulering heeft plaats door subsidiëring van die ingediende projecten die jury en bewindspersoon
selecteren en door publiciteit binnen de werelden van ruimte en van binnenlands bestuur.
105 Expertisenetwerk Meervoudig Ruimtegebruik 1999, 4.
106 Vergelijk Witsen e.a. 2000.
107 Het CPB, bijvoorbeeld, bestudeerde publiek-private samenwerking bij de nieuwe sleutelprojecten en
benoemde als overheidsdoelstellingen ruimtelijke (belevings)kwaliteit, bereikbaarheid en meervoudig
ruimtegebruik. Canoy e.a. 2001, 25-28.
108 De sector van verkeer en vervoer is uiteraard niet alleen te duiden als het representeren van ruimte.
Bijvoorbeeld zich verplaatsen door zijn of haar leefruimte, op korte en middellange afstand van de eigen
woning, is een ruimtelijke praktijk van waaruit de representatieve ruimte wordt gepercipieerd en
geconstrueerd. Voor de onderzoeker is dat het zich per tram verplaatsen door Den Haag en Rotterdam.
109 Voor zover de druk van stroom op plaats ook kan worden geformuleerd als de druk van tijd op ruimte, is te
erkennen dat met innovatie ter ontwikkeling van waarde een verschuiving in de verhouding tussen stroom en
plaats wordt erkend. Immers, verandering is bij uitstek dat wat tijd(sverloop) herkenbaar maakt. Kwinter
2002, 4-5. Met innovatie wordt de tijd als het ware dieper in de ruimte getrokken. Dit is wezenlijk voor de
conditie van laatmoderniteit.
110 Bestuur of sturing is politiek, zij het niet steeds politiek handelen in de strikte zin van Hannah Arendt en
Bernard Crick.
151