Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

neemt het openbaar bestuur burgers niets onnodig uit handen. In de volgende subparagraaf komt
aan bod dat waar er voor het openbaar bestuur wel een taak ligt, het toch terughoudend optreedt.
5.2.6 Gebruik van non-autoritaire instrumenten (cel 2f)
In het model van de participatieve democratie wordt aan juridische beleidsinstrumenten, met
name wetgeving, niet de voorkeur gegeven omdat ‘zware’ instrumenten niet nodig zijn voor een
wenselijke inrichting van de samenleving en mogelijk zelfs contra-productief zijn. Voor
ruimtelijk-beleidsvorming zijn zeker drie soorten ‘non-autoritaire’ beleidsinstrumenten van
belang: convenanten, informele plannen en alternatieve geschillenbeslechting.
- De term ‘convenant’ duidt op een overeenkomst waarbij tenminste één overheid partij is,
maar de term wordt ook wel gebruikt voor een niet-bindende verklaring van goede wil. Een
convenant kan betrekking hebben op zowel inhoud als vorm van beleid, het kan worden
gebruikt bij interbestuurlijke samenwerking en publiek-private samenwerking en het kan een
informeel ruimtelijk ontwikkelingsplan zijn. Een voordeel van sturing middels convenanten
is dat afspraken, in vergelijking met wetgeving, in korte tijd zijn vast te leggen en dat die
afspraken ook flexibel zijn. Daarnaast veronderstelt een convenant dat de betrokken partijen
handelen vanuit een zekere overtuiging, dat zij (intrinsiek) gemotiveerd zijn om de afspraken
na te leven.
- Informele plannen zijn ruimtelijk-beleidsdocumenten die niet op grond van het wettelijk
stelsel een planfiguur zijn. Zij kennen eveneens als voordeel dat zij in korte tijd zijn op te
stellen en flexibel zijn, eenvoudiger in het gebruik dan de in subparagraaf 5.1.6 genoemde
instrumenten.
- Zoals in paragraaf 5.1 is opgemerkt, is de rechterlijke macht het sluitstuk van de garanties
aan de burger. Voor een aantal delen van het maatschappelijke verkeer is evenwel niet de
rechter maar een alternatieve institutie op de voorgrond geplaatst. De Nederlandse traditie
van corporatisme kende diverse professies expliciet ruimte toe voor tuchtrechtspraak en zo
ook zijn er in diverse branches geschillencommissies opgericht. 55 Zo is er de Raad van
Arbitrage voor de Bouw. Meer in het algemeen wordt sinds het einde van de twintigste eeuw
bij wijze van alternatieve geschillenbeslechting gezocht naar mogelijkheden om de rechter te
ontlasten en om de rechtspleging doelmatiger te maken. 56
Convenanten, informele plannen en alternatieve geschillenbeslechting komen in subparagraaf
5.3.6 verder aan bod.
5.2.7 Participatief-democratische ruimtelijk-beleidsvorming
In het stelsel van ruimtelijk-beleidsvorming zijn, kort gezegd, de volgende kenmerken van
participatieve democratie te onderscheiden.
92