Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

Politieke partijen enerzijds en burgers en private organisaties (pressiegroepen)
anderzijds vervullen niet dezelfde functies in de politiek. 80 Een krachtig optreden van
belangenbehartigers, professionele ideële organisaties, actiegroepen en individuele burgers die
alle een belang of ideaal articuleren, zou ten koste kunnen gaan van het aanbrengen van
samenhang tussen die belangen en idealen. Dit laatste is de aggregatiefunctie van politieke
partijen. Het verschil tussen enerzijds politieke partijen en anderzijds burgers en private
organisaties (pressiegroepen) wordt echter genuanceerd ten eerste doordat de achterban of zeker
het ledenbestand van een partij soms wordt overheerst door een groep burgers met een
gezamenlijk en onderscheidend materieel belang (bijvoorbeeld veel eigenaren van waardevolle
onroerende zaken of veel onderwijsgevenden) en ten tweede doordat pressiegroepen ook oog
hebben voor een breder of het algemene belang (bijvoorbeeld maatschappelijk verantwoord
ondernemen). 81 Dit laatste maakt dat pressiegroepen zelden werkelijk een single issue voorstaan.
Zo is de Vereniging Natuurmonumenten niet onbelangrijk voor de implementatie van het
cultuurhistorische beleid dat ressorteert onder het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap en wordt de Stichting Natuur en Milieu omwille van natuurcompensatie betrokken
bij investeringen in weginfrastructuur.
Overigens is in een kiesstelsel dat fundamenteel verschilt van het Nederlandse, namelijk
waar per district alleen de electorale meerderheid één of twee afgevaardigden naar de
volksvertegenwoordiging zendt zoals in de Verenigde Staten van Amerika, het behartigen van
bijzondere belangen iets waar ook politici zich mee bezighouden. Zij worden immers meer
afgerekend op hun betekenis voor hun regio dan op hun betekenis voor de unie. 82 Afgezien van de
vraag hoe breed actoren zich met beleid bezighouden, zijn politieke partijen vooral van alle
andere organisaties te onderscheiden doordat alleen zij kandidaten stellen bij verkiezingen; dit is
een onderscheid dat representatieve democratie markeert, maar het zegt weinig over de
verhouding tussen de twee modellen.
5.3.5 Bureaucratie en civil society (cel 3e)
Voor de verhouding tussen een invloedrijke bureaucratie en een vitale civil society is het begrip
‘technocratie’ relevant en dat heeft, behalve voor Plato, 83 een negatieve connotatie. De positie van
deskundigen kan een steen des aanstoots zijn. Natuur en Milieu Overijssel stelde bijvoorbeeld
over vergunningverlening door gemeenten: ‘Ze varen dan blind op rapporten van specialistische
bureaus die zijn gemaakt in opdracht van het bedrijf dat de vergunning aanvraagt.’ 84 De kans is
aanwezig dat deskundigen niet openstaan voor de inbreng van burgers-consumenten die zij
beschouwen als leken. 85 Nog daargelaten dat deskundigen zich en masse kunnen vergissen. 86 Het
opvoeren van deskundigheid in een proces ontneemt niet zelden zicht op verschillen tussen
gegevens uit onderzoek, schattende calculaties, voorspellingen en opinies. 87 Bovendien is gelijk
99