Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

Legitimiteit is meer en soms zelfs iets anders dan legaliteit (zie tweede hoofdstuk, noot
4). 16 ‘In rechtssociologische termen heeft legitimiteit betrekking op gezag en daarmee op de
gezagsdrager. Gezag is legitiem wanneer degenen tot wie een gezagsdaad wordt gericht, in het
algemeen en op voorhand gehoorzamen, omdat zij aannemen dat met de gezagsdaad
daadwerkelijk waarden worden gediend die zij zelf belangrijk achten. […] Daarnaast bestaat er
een bestuursrechtelijk en algemeen juridisch begrip legitimiteit dat rechtmatig en rechtvaardig
betekent.’ 17 Legitimiteit omvat de aanwezigheid van vertrouwen en een verdeling van
verantwoordelijkheden. Het vragen en het bieden van verantwoording verbinden vertrouwen en
verantwoordelijkheid. Het legitimiteitsbegrip incorporeert in zekere mate twee andere
hoofdbegrippen, 18 te weten doeltreffendheid en doelmatigheid, in de zin dat ondoeltreffend en/of
ondoelmatig optreden plaatsheeft doordat verantwoordelijkheden niet worden waargemaakt en dat
zulk optreden ertoe leidt dat vertrouwen verdwijnt. Legitimiteit is verwant zowel aan de legaliteit
die bij rationalisering belangrijk is als aan de tevredenheid die door ‘samenwerkers’ gehanteerd
wordt als maatstaf voor beleidsvorming. 19
1.2.3 Representatieve en participatieve democratie
In dit onderzoek gaan rationeel bestuur en samenwerkende sturing op in het voor politieke theorie
meer gebruikelijke onderscheid tussen de ideaaltypen van representatieve democratie en
participatieve democratie. 20 Het derde en het vierde hoofdstuk zijn gewijd aan deze modellen.
Tussen het bestaande representatief-democratische stelsel en de opkomende participatiefdemocratische
praktijken is er een spanningsveld dat de doeltreffendheid en doelmatigheid van
beleidsvorming verstoort en dat de legitimering van beleidsvorming bemoeilijkt. Het gaat hierbij
om veranderende relaties tussen politieke instituties, burgers, bedrijven en ideële organisaties. De
spanningen tussen representatie en participatie doen zoeken naar strategieën voor organisatie en
management die beleidsvorming legitimeren. Zulke strategieën zijn flexibel of dynamisch, maar
hebben toch een institutioneel karakter. 21 De volgende paragraaf geeft in meer detail aan wat de
aandachtspunten zijn van dit onderzoek.
1.3 Onderzoeksvraag
Het onderzoek heeft tot doel om middels organisatie en management, zowel van rationeel bestuur
als van samenwerkende sturing, de processen van ruimtelijk investeren te verbeteren. Ten
behoeve van die verbetering wordt gestreefd naar aanbevelingen voor strategieën die
beleidsvorming legitimeren. De vraag van waaruit het onderzoek wordt verricht, luidt:
hoe komen representatieve democratie en participatieve democratie
tot uitdrukking in ruimtelijk beleid en hoe zijn zij daarin te verzoenen?
21