Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

op grond van de idee van volkssoevereiniteit een cruciale rol in de besluitvorming. Dat burgers,
zelfs met een zeer beperkte afbakening van burgerschap, zelf aan besluitvorming zouden
deelnemen was eeuwen lang zo goed als ondenkbaar. Toen zelfbestuur denkbaar werd, leek het
(of bleek, denk aan het bloedvergieten van de Franse Revolutie) dat dit uiterst gevaarlijk zou zijn.
In het vooral negentiende-eeuwse discours over kiesrecht stonden het materiële en het cognitieve
(on)vermogen van de massa centraal. In het twintigste-eeuwse discours verschoof het zwaartepunt
naar de vraag of burgers wel tijd en belangstelling hadden voor politieke participatie. En wanneer
dan participatie aan de orde was, is participanten wel tegengeworpen of van ze verondersteld dat
zij beleidsopties afwijzen maar zelf nauwelijks of geen alternatieven aandragen. In subparagraaf
1.2.1 is reeds een andere kanttekening geplaatst, namelijk de vraag of de burgers die
inspraakavonden bezoeken wel representatief zijn voor de bevolking. Deze vraag dient negatief
beantwoord te worden. Maar doet dat terzake? Inspraak en burgerparticipatie hebben juist tot doel
om inzichten van gebruikers aan te spreken en om draagvlak bij getroffenen te verkrijgen en dat
zijn redenen om met specifieke burgers en niet met ‘de gemiddelde burger’ te interacteren. 70
In subparagraaf 5.1.3 is aangegeven dat representatie door politiek ambtsdragers in de
context van een gemediatiseerde samenleving als consequentie kan hebben dat voornemens en
besluiten meer aandacht krijgen dan beleidsuitvoering. Daarbij is gewezen op milieubeleid,
waarbij vergunningverlening en handhaving de industrie soms teveel ruimte lieten. Niet zelden
waren het milieu-activisten en/of gedreven journalisten die in dergelijke situaties de
implementatie van beleid gericht op vermindering van de milieuvervuiling weer terug in de
politieke arena brachten. Hier lijken representatie en participatie elkaar aan te vullen.
De combinatie van de twee modaliteiten verloopt allerminst soepel. Het is mogelijk dat
ambtenaren en politiek ambtsdragers in de (verdere) loop van het beleidsproces uit de
opbrengsten van participatie hun keuze maken. Dan is misschien het bestuur te verwijten dat de
gegenereerde variatie aan ideeën voor beleid niet ver genoeg in het proces heeft kunnen
doordringen of doorsijpelen, waardoor het beleid aan rijkdom tekortschiet. 71 Het is ook mogelijk
dat naast een uitgezet participatief traject het representatief-democratische beleidsvormingsproces
parallel maar zonder inhoudelijke koppeling doorloopt. Dan zou het bestuur te verwijten zijn dat
het participatie toeliet of zelfs vroeg, maar dat het niet wachtte op het resultaat daarvan. Indien er
wel koppelingen zijn tussen de deelname van buitenaf aan de beleidsvorming en het optreden van
bestuurders, hebben veel politici de neiging om als het ware hun kruit droog houden. 72 Zij geven
er de voorkeur aan om in de politieke arena ‘hun ei te leggen’. Het is denkbaar dat participanten
de representatief-democratische organen hun positie in de besluitvorming niet gunnen, maar
hiervoor zijn in de praktijk geen aanwijzingen: politiek ambtsdragers krijgen het laatste woord (de
rechter even buiten beschouwing gelaten). 73
97