Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

echterlijke macht is het sluitstuk van deze garanties. Verschillende bestuursrechters doen
uitspraken over en daarmee in ruimtelijk beleid. Zeker de Raad van State is met zijn Afdeling
bestuursrechtspraak regelmatig ‘in het nieuws’ met een uitspraak over een besluit inzake
ruimtelijke ontwikkeling of milieubeheer. 31
5.2 Participatieve democratie
In deze paragraaf wordt ruimtelijk-beleidsvorming besproken in termen van participatieve
democratie en dat vormt een invulling van kolom 2 in tabel 3. Zoals in het vierde hoofdstuk is
aangegeven, wordt het ideaaltypische model van participatieve democratie gevormd door de
substantiële idee van een republiek ingevuld met noodzakelijk actief burgerschap. Het model is
als Westers antwoord op de vraag naar legitieme machtsaanwending te situeren in de Oudheid en
in de laatmoderniteit. Kenmerken van participatieve democratie zijn een vitale politieke
gemeenschap, subsidiariteit en horizontaliteit, politieke participatie door burgers en private
organisaties, invloedrijke niet-geaggregeerde ideële en belangenorganisaties (pressiegroepen), een
vitale civil society en gebruik van non-autoritaire beleidsinstrumenten. Daarmee krijgen
verantwoordelijkheid en vertrouwen invulling door verbinding. In de volgende zes subparagrafen
worden de achtereenvolgende kenmerken behandeld.
5.2.1 Vitale politieke gemeenschap (cel 2a)
In contrast met de abstracte staat van het representatief-democratische model is een vitale
politieke gemeenschap een kenmerk van het participatief-democratische model. De Helleense
polis biedt hiervan het duidelijkste beeld. Daar beraadslaagde een overzichtelijke groep van
stadsburgers over hun onderlinge en hun externe betrekkingen: aangelegenheden van recht, oorlog
en vrede. Hun richtsnoer daarbij was persoonlijk of toch specifiek voor hun stad: de idee van de
goede mens, hun eer en de eer van het locale godendom.
De vitaliteit van een politieke gemeenschap lijkt vanaf de jaren zestig van de twintigste
eeuw zo niet groter dan toch belangrijker te zijn geworden. Dat is toe te lichten voor de vier
domeinen van politiek en bestuur, natuur en milieu, retail en volkshuisvesting of wonen.
- De democratisering van staat en samenleving heeft diverse participatief-democratische
elementen gerealiseerd. Het gaat ondermeer om toegenomen actiebereidheid van burgers, 32
openbaarheid van bestuur, medezeggenschap van werknemers en ambtenaren in
arbeidsorganisaties, medezeggenschap van ouders en leerlingen op scholen en directe
democratie binnen politieke partijen.
- Buiten de klassieke verbanden van stand, levensbeschouwing en klasse hebben mensen zich
georganiseerd ten behoeve van natuur, milieu en vrede. Hun leefomgeving en zelfs de
86