Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

komt en dat bestuurlijke arrangement wordt gevormd dat de taak kan vervullen. In de bestuurlijke
netwerken krijgen middelpuntvliedende krachten weinig kans doordat steeds de provincies een
grote rol hebben en enkele gemotiveerde politiek ambtsdragers sleutelposities innemen. De
bestuurlijke netwerken hebben overwegend betrekking op maritiem-industriële belangen. Voor de
groei van havenbedrijvigheid en sociaal-economische ontwikkeling in het algemeen is meer geld
beschikbaar dan voor groen-blauwe waarden. Toch vinden verkeersgehinderde bewoners van
kleine kernen een luisterend oor en hebben overheden oog voor natuur en milieu.
Voor veel Zeeuwen heeft het bedijkte, agrarische landschap een hoge belevingswaarde
en het ruimtelijke netwerk van hoger schaalniveau, de ecologie van het Schelde-estuarium, blijft
deels buiten hun ervaringswereld. Voor die bewoners is ontpolderen geen versterking van hun
representatieve ruimte maar een ingreep die zij percipiëren als een aanslag op hun land en
identiteit. Het ontpolderen ten behoeve van natuurwaarde blijkt zo een representatie van ruimte,
de estuariene ecologie lijkt een abstracte staat gebruikswaarde te bieden. 92
Het thema van participatie op regionaal schaalniveau is herhaaldelijk aangekondigd.
Locale identiteit kan door (wijk)bewoners worden beleefd en verdedigd. 93 Door de
schaalvergroting van hun activiteiten en leefwereld kan ook meer dan de specifieke woonlocatie
als plaats worden ervaren. Regionale identiteit omvat de leefwereld van inwoners en tal van
bevestigingen daarvan, bijvoorbeeld middels toeristische promotie of bestuurlijke organisatie.
Regionale identiteit is dus meer dan regionaal bewustzijn bij contemporaine inwoners: het is
gerelateerd aan een institutionaliseringsproces en het kent uiterlijke symbolen en externe
erkenning. 94 De regio Gent-Terneuzen krijgt inhoud door meer dan het natuurlijke (en
beschermde) Schelde-estuarium, een negentiende-eeuws kanaal, dorpen, enkele steden en havens.
Zeeuws-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen delen een regionale identiteit. Het belang van
geschiedenis mag hier niet worden onderschat. 95 Bij sturing van de ontwikkeling van het grotere
gebied van de Rijnmond, Zeeland en Vlaanderen kan worden uitgegaan van de kleinere regio
Gent-Terneuzen. Regionaal-economisch onderzoek naar clusters wijst er immers op dat meer
algemene sociale relaties belangrijk (kunnen) zijn voor de uitbouw van relaties tussen
ondernemingen die elkaar in potentie aanvullen, ondermeer doordat het aanwezige onderlinge
vertrouwen de samenwerking bevordert en doordat de onderlinge communicatie de
beschikbaarheid van informatie en de gelegenheid tot innovatie vergroot. 96
Voor Zuidwest-Nederland en Vlaanderen kunnen twee maritiem-industriële halve
ringen onderkend worden waarvoor meer en minder intensieve samenwerking uitgebouwd kan
worden, respectievelijk Gent-Terneuzen-Vlissingen en Rotterdam-Antwerpen-Zeebrugge. 97 Die
twee ringen gaan uit van nabijheid en identiteit en ze beantwoorden daarmee de vragen naar de
verhouding tussen de Exploitatiemaatschappij Schelde-Maas en Scheldemondsteden (met of
zonder Rotterdam?) en tussen Zeeland Seaports en de kanaalzone Gent-Terneuzen (met of zonder
212