Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

6.3.3 Meervoudig ruimtegebruik
Deze paragraaf biedt een voorbeeld van de toepassing van innovatie en een invulling van
verbindingen tussen netwerken. Meervoudig ruimtegebruik omhelst een nieuwe benadering bij de
inrichting van stad en land, nieuwe bouwtechnieken en een andere organisatie van de processen
van planvorming en bouwen. De Nederlandse regering verklaarde: ‘Meer mensen hebben meer
ruimte nodig om te wonen, te werken, zich te verplaatsen en te recreëren. Het scheppen van de
ruimtelijke voorwaarden voor een hoogwaardige economie en een goede woonomgeving vergt
keuzen die verder reiken dan de verdeling van schaarse ruimte.’ 100 Meervoudig ruimtegebruik is
een alternatief, idealiter een duurzaam alternatief, voor modernistische planning. De modernen en
met name die van de Congrès Internationaux de l’Architecture Moderne gingen uit van technische
rationaliteit en beheersing: scheiding van de functies wonen, werken, verplaatsen en recreëren. 101
In Nederland is de Bijlmermeer veelvuldig genoemd als voorbeeld van de negatieve effecten die
zulk modernisme kan hebben. 102
Meervoudig ruimtegebruik wordt bestudeerd en gestimuleerd door Habiforum, gesteund
door de rijksoverheid. 103 Habiforum brengt met overleg en in onderzoek praktijkdeskundigen en
wetenschappers bij elkaar uit ruimtelijke en bestuurswetenschappen, economie en civiele
techniek. Kennis en ervaring worden door Habiforum aangeboden aan de praktijk van ruimtelijk
investeren en van daaruit worden kennisvragen weer aan deskundigen en onderzoekers
voorgelegd. In het kader van het Stimuleringsprogramma Intensief Ruimtegebruik, een nationaal
beleidsprogramma van eerdere datum dan Habiforum, werd reeds aandacht geschonken aan
ondergronds bouwen en herschikkingen binnen bedrijventerreinen. De stimulering van
meervoudig ruimtegebruik bouwde daarop voort. 104
Meervoudig ruimtegebruik vraagt dat in het planningsproces aan ruimte bestemmingen
worden gegeven die de belangen van meerdere actoren tegelijkertijd dienen en dat infrastructuur
tegelijkertijd of sequentieel meerdere functies vervult. In zijn Plan van Aanpak zette Habiforum
uiteen dat de ontwikkeling en realisatie van meervoudig ruimtegebruik, dat nodig is voor de
accommodatie van een vitale samenleving in de Lage Landen, een inventarisatie, ordening,
onderlinge koppeling, ontwikkeling en verspreiding van kennis over meervoudig ruimtegebruik
vereist. ‘Ruimtegebruik is meervoudig als de bestaande ruimte intensiever wordt ingericht, met
meer menging van functies, als meer ruimte wordt gecreëerd op hetzelfde oppervlak (derde
dimensie) en/of in de tijd duurzamer wordt ingericht (vierde dimensie).’ 105 Het concept verlangt
ondermeer flexibiliteit in de planning. 106 Met meervoudig ruimtegebruik wordt beoogd de
kwaliteit van zowel urbane als rurale ruimte te verbeteren, alsook de overgangsruimte daartussen.
De sterk beperkte beschikbaarheid van ruimte, hetgeen inhoudt dat landbouwgrond niet oneindig
kan worden omgezet in woonwijken of bedrijventerreinen, noopt tot het meervoudig gebruiken
van de ruimte. Dat verloopt echter niet eenvoudig.
138