Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

7.4 Werking van democratiemodellen
In deze paragraaf wordt de situatie Rotterdam Centraal geanalyseerd in termen van de twee
democratiemodellen. Volgend op het derde en het vierde hoofdstuk is in het vijfde hoofdstuk
aangegeven hoe de democratiemodellen in het stelsel van ruimtelijk-beleidsvorming te
onderscheiden zijn. De daar behandelde kenmerken van de modellen worden in de volgende drie
subparagrafen hernomen en dat biedt invulling van de verschillende kolommen in tabel 4 (zie
vijfde hoofdstuk).
7.4.1 Representatieve democratie
Zoals in het derde hoofdstuk is aangegeven, wordt het ideaaltypische model van representatieve
democratie gevormd door de procedurele idee van een democratische rechtsstaat ingevuld met
gegarandeerd en passief burgerschap. Het model is als Westers antwoord op de vraag naar
legitieme machtsaanwending eigen aan de moderniteit. Kenmerken van representatieve
democratie zijn een abstracte staat, centraliteit en hiërarchie, representatie door politiek
ambtsdragers, invloedrijke politieke partijen, een invloedrijke bureaucratie en gebruik van
wetgeving. Daarmee krijgen verantwoordelijkheid en vertrouwen invulling door scheiding.
Abstracte staat (cel 1a)
Van de grote investeringsopgaven die in paragraaf 7.1 als zodanig zijn benoemd, kunnen er twee
als grand strategy worden beschouwd. Het gaat om de realisatie van een hoge-snelheidslijn in het
kader van nationaal en Europees beleid en, in mindere mate, om het regionale net van openbaar
vervoer in de Randstad of de Deltametropool. Deze opgaven zijn abstracties die goed passen bij
uitgangspunten en activiteiten van de rationalistische en de verlichte staat zoals behandeld in
subparagraaf 5.1.1. De Trans-Europese Netwerken zijn eigenlijk een herhaling van het
hoofdwegennet dat al voor het keizerrijk van Napoléon Bonaparte was uitgetekend. Het ruimtelijk
beleid van dit abstractieniveau vindt uitdrukking in nationale planning volgens het wettelijk
stelsel. Van ruimtelijke ordening als facet is sprake in de zin dat vitaliteit van de stad en
ruimtelijke kwaliteit door het Ministerie van VROM als overkoepelende doelstellingen worden
voorgehouden aan de investeringsopgaven. Dat departement en dat van Verkeer en Waterstaat
hielden afstand van de concrete planvorming.
Centraliteit en hiërarchie (cel 1b)
Het spoorwegvervoer, het functioneren en de uitstraling van de grootste steden en niet in het
minst de financiering van (grote) publieke investeringen behoren tot het nationale beleid. De
uitbouw van het HSL-net is tevens Europees beleid. De hogere beleidskaders waren in vergaande
mate bepalend voor de locale beleidsvorming inzake Rotterdam Centraal en omgeving. Het
161