Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

gebied) en Ruhrgebied. De Betuwelijn respectievelijk IJzeren Rijn zijn onderdeel van en staan
symbool voor deze assen. Op een groter schaalniveau valt het onderscheid hiertussen weg. In
termen van representatieve ruimte is het hele kustgebied van Rotterdam tot Zeebrugge voor
Amerika of Azië al vlug één toegang tot Europa. In Nederland en Vlaanderen zelf wordt vooral
concurrentie tussen Rotterdam en Antwerpen ervaren, 88 beide havensteden met
containerafhandeling en chemie. De natuurgebieden en vervoersassen belichamen de eerste
belangrijke spanning tussen ruimtelijke en vervoersnetwerken.
De Westerscheldetunnel heeft gevolgen voor het wegennet in Noord-Vlaanderen, een
uitbreiding van het sluizencomplex van Terneuzen heeft gevolgen voor de tunnel bij Zelzate en
ontwikkeling van de haven van Terneuzen en de Axelse Vlakte heeft gevolgen voor het
spoorwegvervoer naar Vlaanderen. Eén en ander concentreert zich rond de Westerschelde en het
Kanaal van Gent naar Terneuzen. De dichtheid van het ruimtelijk en vervoersnetwerk rondom het
kanaal zet aan weerszijden van de grens publieke en private actoren aan tot samenwerking. 89 Met
betrekking tot de Westerschelde, waar de nationale overheden een grotere rol hebben, verloopt
soortgelijke samenwerking minder voortvarend. Aanvankelijk is provinciaal initiatief van cruciaal
belang en de Europese context, met zowel investeringsfondsen als richtlijnen ter bescherming van
natuur en milieu, geldt als katalysator. Vervolgens bleek dat de erfenis van nationale
Scheldedossiers en de vaststelling dat Zeeuwse wegen voor Nederland geen hoofdinfrastructuur
vormen de regio in zekere mate dwingen om te functioneren op eigen kracht. De totstandkoming
van een effectief bestuurlijk netwerk is daarvoor noodzakelijk.
In termen van ruimtelijke representaties heeft het Scheldegebied zowel sterke maritiemindustriële
als landschappelijke karakteristieken. Enerzijds houdt versterking van de regio in te
investeren in de havens en bedrijventerreinen. De uitwerking in investeringsprogramma’s en
projecten wordt bemoeilijkt door concurrentie tussen de havens, vooral tussen Nederlandse en
Vlaamse havens (Rotterdam en Antwerpen), en door spanningen tussen de twee nationale
overheden inzake kosten en risico’s van maritiem beheer van de Schelde en van de
kanaalinfrastructuur. Anderzijds kan versterking van de regio gezocht worden in zorg voor een
oudere bevolking, aanbod van educatie omwille van de economische omslag van de primaire en
secundaire sectoren naar de tertiaire en quartaire sectoren, bescherming en herstel van het
estuarium omwille van natuur en recreatie. Het streven van de provincie Zeeland om de maritiemindustriële
economie, met name de Westerschelde Container Terminal, te combineren met natuur
en recreatie wordt irreëel genoemd door ondermeer Herman Wijffels en Jaap Modder. 90 Dit is de
tweede belangrijke spanning tussen ruimtelijke en vervoersnetwerken.
Het grote aantal bestuurlijke arrangementen en actorenclusters doet fragmentatie,
ondoelmatigheid en misschien ondoeltreffendheid vermoeden. Toch is bij actoren zelf weinig
steun te vinden voor die bevinding. 91 Zij gaven aan dat bij een taak dat actorencluster tot stand
211