Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

De betekenissen van stedelijkheid, pluraliteit en openbaarheid vormen als het ware de
inhoud van ruimtelijke kwaliteit. De vorm van dat laatste, of de verschillende facetten van
kwaliteit zijn in oplopend abtsractieniveau te benoemen als activiteitendomeinen (netwerken),
kwaliteitsdomeinen (Vitruvius) en betekenisdomeinen (Henri Lefebvre). In de buitenringen van
figuur 3 kunnen ruimtelijke netwerken worden geabstraheerd tot belevingswaarde en dan tot
representatieve ruimte, vervoersnetwerken tot gebruikswaarde en dan tot representaties van
ruimte, en bestuurlijke netwerken tot toekomstwaarde en dan tot ruimtelijke praktijken. Dit nonet
is te gebruiken als een vergrootglas om ruimtelijke oriëntaties in beeld te brengen en te begrijpen.
Ruimtelijke kwaliteit kan gezocht worden in innovatief (stedelijk) ruimtegebruik, bijvoorbeeld
meervoudig ruimtegebruik en dat zeker indien de betreffende investering elementen uit zowel
ruimtelijke als vervoersnetwerken (plaats en stroom) combineert en dus niet louter
eendimensionale functiemenging omvat.
De ruimtelijke context van beleidsvorming heeft in de situatie van Rotterdam Centraal
de betekenis van als het ware een waterscheiding: in de representatieve democratie worden een
vervoersnetwerk en stroom begunstigd, terwijl in de participatieve democratie een ruimtelijk
netwerk en plaats begunstigd worden. Verschillende waarden voor de ruimtelijke inrichting
worden gehanteerd door enerzijds de nationale actoren en anderzijds de locale actoren, met
inbegrip van de grote private investeerders.
De ruimtelijke context van beleidsvorming heeft in de situatie van Gent-Terneuzen een
dubbele betekenis. Ten eerste leven er oriëntaties die minder sterk zijn maar verder vergelijkbaar
zijn met die in de situatie Rotterdam Centraal: in de representatieve democratie worden een
vervoersnetwerk en stroom begunstigd, terwijl in de participatieve democratie een ruimtelijk
netwerk en plaats begunstigd worden. Ten tweede biedt de regio met de identiteit van de
bevolking aan weerszijden van de grens en met de grootte van het Gentse verzorgingsgebied (dat
Zeeuws-Vlaanderen omvat) een potentieel dat nog nauwelijks wordt aangesproken: het bevestigen
en erkennen van de regionale identiteit en vooral het stimuleren van media en momenten van
communicatie op regionale schaal verbeteren het klimaat voor (participatief-democratische)
beleidsvorming op dat niveau.
Uit het onderzoek wordt opgemaakt dat nationaal-publieke actoren meest zijn geneigd
tot de ruimtelijke waarden van vervoer of stroom en dat locale actoren meest zijn geneigd tot de
ruimtelijke waarden van ruimte of plaats. Op dit patroon kunnen strategieën van legitimerend
handelen aangrijpen. Dat vraagt dat een sturende actor schakelt tussen verschillende betekenissen
van ruimtelijke kwaliteit (ze met elkaar verbindt of tenminste anticipeert op een confrontatie) of
dat in een beleidsproces actoren die de verschillende waarden voorstaan (naast of na elkaar)
geschakeld worden.
231