Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

elichaamt de losmaking van het bestuur uit de samenleving. De executieve politiek ambtsdragers
en de volksvertegenwoordigers stellen de wetgeving vast waarmee of op grond waarvan
ruimtelijk beleid wordt gevoerd. Het politieke primaat veronderstelt dat wetgeving in het
beleidsinstrumentarium centraal staat. De volksvertegenwoordigers verwoorden de volkswil bij
het wetgeven en bij het controleren van de regering. Die volkswil krijgt vertaling in (steun voor)
politieke programma’s. De executieve politiek ambtsdragers leiden de beleidsvoorbereiding en de
beleidsuitvoering en in hun verlengde functioneert het ambtelijke apparaat. De executieve politiek
ambtsdragers leggen verantwoording af aan de volksvertegenwoordiging. De executieve en de
volksvertegenwoordiging zijn respectievelijk handen en hoofd van het staatslichaam.
In de tweede helft van de twintigste eeuw is er met de in belang toegenomen
massamedia een complex ontstaan van politiek en media. Op nationaal schaalniveau wordt dat
complex wel de Haagse kaasstolp genoemd; het is daar sterker dan op decentrale schaal. De
mediatisering van het bestuur houdt in dat de wisselwerking tussen ambtsdragers en electoraat een
breder en continu karakter krijgt. Niet alleen bij de periodieke verkiezingen worden politieke
boodschappen het land ingezonden en niet alleen bij de opstelling van politieke programma’s
wordt de publieke opinie in acht genomen. 15 De mediatisering houdt ook in dat de cirkel van
politieke actie en reactie sterk is ingekort: het Haagse complex wordt meer een zelfreferentieel
systeem, minder gestuurd door maatschappelijke feedback.
Een consequentie van dit laatste is dat het initiëren van beleid meer aandacht krijgt dan
de implementatie ervan, totdat verwaarlozing leidt tot een incident dat door de media wordt
‘opgepakt’. Voorbeelden hiervan zijn te vinden in het milieubeleid ten aanzien van bedrijven,
waar vergunningverlening als het ware achter productieprocessen aan liep en waar handhaving,
indien dan voorwaarden waren gesteld waarbinnen een productieproces niet had mogen
plaatsvinden, op praktische bezwaren stuitte. Een ander voorbeeld is wellicht dat de vliegtuigramp
in de Bijlmermeer duidelijk maakte dat de Nederlandse zogenoemde mainports niet onbelangrijk
zijn in het internationale wapenvervoer.
5.1.4 Invloedrijke politieke partijen (cel 1d)
De politiek ambtsdragers zijn alle lid van een politieke partij en veel (hogere) ambtenaren zijn dat
ook. Politieke partijen oefenen invloed uit middels politiek ambtsdragers zoals een
fractiewoordvoerder inzake ruimtelijk beleid. Partijen oefenen meer indirect invloed uit met hun
eigen organisatie, denk aan partijperiodieken, projectgroepen en studiebureaus als de Wiardi
Beckman Stichting. Zo hebben partijgremia zich de laatste jaren publiekelijk uitgelaten over
ondermeer het nationaal verkeers- en vervoersplan, de vijfde nota over de ruimtelijke ordening,
het vierde nationaal milieubeleidsplan en de herziening van de WRO. De bescherming van natuur
en milieu en de automobiliteit zijn (partij)politiek gevoelige onderwerpen, zo tonen recente
82