Ruimte voor een democratische rechtsstaat - RePub - Erasmus ...

Zelfs al zijn de omstandigheden voor publiek-private samenwerking om realisatie van fysieke
infrastructuur in het dunbevolkte Zeeland ongunstig, samenwerkende sturing en vertrouwen
daaruit stimuleren innovaties die het conflict tussen economie en natuur kunnen verminderen.
Bij een proces van ruimtelijk investeren vallen in het ergste geval alle scheidslijnen
samen: 2 wanneer alle niet-investeerders zich manifesteren in participatie en zich beperken tot een
ruimtelijk netwerk met leefbaarheid als ambitie, terwijl alle investeerders zich manifesteren in
representatie en zich beperken tot een vervoersnetwerk met bereikbaarheid als ambitie. Zo wordt
het bestuurlijke netwerk verscheurd, zijn de beteke-nissen van stad of regio niet met elkaar in
evenwicht en wordt de verrijking van diverse aspecten van ruimtelijke kwaliteit belet. Rotterdam
is niet helemaal maar wel deels met dit scenario geconfronteerd. Op nationaal niveau domineert
de ratio van stroom en willen actoren zich in het proces liefst beperken tot een toetsende rol. Op
locaal niveau domineert de ratio van plaats, al heeft die twee gezichten, en wordt er gezocht naar
mogelijkheden van samenwerking. Een beter evenwicht tussen de departementen en een actievere
rol van regionale actoren kunnen verstarring van scheidslijnen tegengaan. Het samenvallen van
scheidslijnen was ook te onderscheiden in de regio Gent-Terneuzen. Het pleidooi voor het
natuurlijk estuarium heeft er weinig effect, de Raad van State buiten beschouwing gelaten. De
bevolking zelf speelt nauwelijks een rol in de beleidsvorming en publiek-private samenwerking
komt nog minder ver dan in Rotterdam. De meervoudigheid van plaats wordt hierdoor
onvoldoende onderkend.
In de situatieschetsen is een aantal elementen benoemd dat hielp om representatieve
democratie en participatieve democratie bij elkaar te brengen of dat tenminste dat potentieel had.
Voor Rotterdam Centraal is de aanzet tot interdepartementale samenwerking en de vorming van
één NSP-rijksloket door de actoren gewaardeerd. Indien het ruimtelijk-economische
beleidsdiscours enerzijds en de financiële en vervoerskundige eisen anderzijds op nationaal
niveau eerder en verdergaand op elkaar waren afgestemd, dan zouden locale teleurstelling en
vertraging waarschijnlijk zijn voorkomen. Het rijk had zich ook kunnen inspannen, vanaf het
begin van het nieuwe sleutelproject Rotterdam Centraal, om zich minder van de locale
planvorming gescheiden te houden. Scherp gesteld: het rijk realiseert een spoorwegverbinding
van hoog niveau en stelt de stad een vast bedrag ter beschikking voor ontwikkeling in samenhang
daarmee (zonder veel eisen te stellen aan het benutten van die middelen, immers: waarom sturen
op stedelijke ontwikkeling indien je doelstelling internationaal verkeer en vervoer betreft?) of het
rijk richt zich op HSL-locaties en dan brengen het Ministerie van VROM, het Ministerie van
Verkeer en Waterstaat, de spoorwegbedrijven en de gemeente hun middelen bij elkaar en delen
het opdrachtgeverschap. De realiteitszin van de partners in de alliantie zou groter zijn geweest
indien het rijk en/of Gemeentewerken in die fase al een substantiële rol hadden gekregen. De
236