Kronikarz a historyk Atuty i słabości regionalnej historiografii

o urodzinach i chrztach dzieci, zgonach w rodzinie oraz w ród znajomych,
opisy uroczysto ci rodzinnych, itd., a także notatki na temat
zaobserwowanych zadziwiających zjawisk, jak np. komety. Szersze
wydarzenia historyczne nie znajdują odbicia w pamiętniku Tilgnera 14 .
Model edukacji (w XVII­XVIII w. nierzadko w akademiach rycerskich
bądź na zagranicznych uczelniach, np. w ramach tzw. podróży edukacyjnych)
zapewniał jednak przeciętnemu szlachcicowi pewne minimum
wiedzy o historii powszechnej 15 . Z drugiej strony wiedza ta skupiała
się na historii antyku, zwłaszcza starożytnego Rzymu, a historia
była zbiorem przykładów zachowań godnych podziwu bądź pochwały
i materiałem do nieodłącznych popisów retorycznych. Widać to doskonale
w trakcie uroczysto ci przejęcia władzy w księstwie cieszyńskim
w 1722 r. przez dynastię lotaryńską. Zarówno pełnomocnicy księcia
Leopolda, jak też witający ich reprezentanci cieszyńskiej szlachty
w długich, kwiecistych wywodach popisywali się znajomo cią sztuki
14 Wspomniał jedynie o bitwie pod Kętami w 1609 r. między starostą o więcimskim Mikołajem
Komorowskim, a starostą Sattarskim? (zapewne zatorskim) oraz o najeździe
Polaków w 1623 r. na Śląsk, a potem na Żylinę. O przeszło ci lokalnej nie wspomniał
ani razu. Najszersze, jak dotąd, omówienie zawarto ci pamiętnika Tilgnera dał
J. Wantuła, Osobliwo ci małego miasteczka. Dawne kroniki podbeskidzkiego regionu
Skoczowa, Katowice 1983 (maszynopis powielony), s. 2­14.
15 Por. K. Szelong, Podróże edukacyjne szlachty cieszyńskiej (do końca XVII w.). Motywy,
kierunki, konsekwencje, (w:) Książka – biblioteka – szkoła w kulturze Śląska Cieszyńskiego.
Materiały z konferencji naukowej Cieszyn 4­5 listopada 1999, red. J. Spyra,
Cieszyn 2001, s. 59­115.
Tradycja
Janusz Spyra
Od Tilischa
do Kaufmanna
i Gajdzicy